Δευτέρα 30 Νοεμβρίου 2009

Το μέλλον στην ενέργεια είναι... πράσινο!

Οι κλιματικές αλλαγές είναι το αποτέλεσμα της ανθρώπινης παρέμβασης στο περιβάλλον. Η επιστροφή στις «καθαρές» μορφές ενέργειας οι οποίες μειώνουν τη μόλυνση της ατμόσφαιρας και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, εμφανίζονται ως επιβεβλημένη λύση απέναντι στην οικολογική καταστροφή που συντελείται.
Μετά έναν μαραθώνιο διαπραγματεύσεων που κράτησε επτά χρόνια, το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι σε ισχύ από τις 16 Φεβρουαρίου 2005, θέτοντας διεθνείς περιορισμούς στις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου.
Το μέλλον στην ενέργεια είναι... πράσινο!   Το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι το μόνο διεθνές νομοθετικό εργαλείο για την αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Στόχος του να μειωθούν στα αναπτυγμένα κράτη οι εκπομπές των αερίων που προκαλούν τις κλιματικές αλλαγές κατά 5,2% μεταξύ 2008-2012 (ως προς τα επίπεδα εκπομπών του 1990).
Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Εθνη, για να αποτραπεί ο κίνδυνος επικίνδυνων κλιματικών αλλαγών απαιτείται μείωση των εκπομπών κατά 50-70% παγκοσμίως, μέχρι τα μισά του 21ου αιώνα. Για την ανατροπή της παραπάνω εικόνας, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και η Εξοικονόμηση Ενέργειας αποτελούν ουσιαστικά μονόδρομο.
Η Ελλάδα είναι μια χώρα που κατέχει προνομιακή θέση και μπορεί να αξιοποιήσει το σύνολο των φυσικών πηγών ενέργειας, μειώνοντας τις συμβατικές πηγές που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Ο ήλιος, ο άνεμος, η γεωθερμία και το φυσικό αέριο σε συνδυασμό με τις μεθόδους ανακύκλωσης διαφόρων υλικών μπορούν να αξιοποιηθούν με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία της φύσης, γιατί αυτό αποτελεί πρώτη ανάγκη για την επιβίωση του πλανήτη.


Πράσινη Ενέργεια

Ο φόβος για την καταστροφή του κόσμου, όπως τον ξέρουμε σήμερα, από τη μόλυνση του περιβάλλοντος οδήγησε την ανθρωπότητα σε μια στροφή στις φυσικές-καθαρές πηγές ενέργειας. Το φυσικό ενεργειακό δυναμικό μπορεί να αποτελέσει την καθαρή κινητήρια δύναμη της νέας χιλιετίας.

Χρήσιμα απόβλητα

Σε μια χρονική περίοδο που η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί κύριο στόχο για την επιβίωση της ανθρωπότητας, δεν γλιτώνουν από τη «βιομηχανία» της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης ούτε τα πλοία με τα απόβλητά τους.

Οικιακή οικονομία

Η νέα -για τα ελληνικά δεδομένα- πηγή καθαρής ενέργειας κατακτά το καταναλωτικό κοινό λόγω της χρηστικότητας και της οικονομίας που εξασφαλίζει.

Η ΕΠΑ Αττικής και το Φυσικό Αέριο

Η Εταιρεία Παροχής Αερίου Αττικής Α.Ε. καταγράφει και φέτος σημαντικές επιτυχίες στην ελληνική ενεργειακή σκηνή, συνεχίζοντας τη δραστηριότητά της, έτοιμη για το μέλλον, με ευέλικτες διαδικασίες και ισχυρές υποδομές.

Καθαρή μετακίνηση

Το κυκλοφοριακό αποτελεί ένα πρόβλημα με πολλές επιπτώσεις, τόσο στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της Αθήνας όσο και στο περιβάλλον.

Με σεβασμό στο περιβάλλον

Ο κτιριακός τομέας συμμετέχει κατά 40% στην υπέρμετρη κατανάλωση ενέργειας στην οποία έχει επιδοθεί ο πλανήτης.

Πράσινες πρωτοβουλίες για εξοικονόμηση ενέργειας

Πολλές εταιρίες λειτουργούν ουσιαστικά και με συνέπεια, προκειμένου να μειώσουν την επίδραση των δραστηριοτήτων της στο περιβάλλον.

Καθαρισμοί με Αειφόρο Λειτουργία

Στους φυσικούς βιολογικούς καθαρισμούς οι βιοχημικές αντιδράσεις για την καύση των οργανικών ενώσεων που υπάρχουν στα λύματα συμβαίνουν αυθόρμητα, ενώ ταυτόχρονα εκλύουν ενέργεια.

«Καμπανάκι» για τα υδροηλεκτρικά φράγματα


Η υδροηλεκτρική δεν είναι «πράσινη» πηγή ενέργειας είναι το μήνυμα που στέλνουν στην ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Αλιευτικής Ερευνας (ΙΝΑΛΕ). «Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με τα δεκάδες μικρά υδροηλεκτρικά φράγματα που σχεδιάζονται ή κατασκευάζονται σε ποταμούς και παραπόταμους της χώρας, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι απαιτούμενες συνθήκες για την επιβίωση της ιχθυοπανίδας είναι προβληματική», τονίζεται σε επιστολή που έστειλαν πριν από μερικές μέρες οι επιστήμονες του ΙΝΑΛΕ.«Σε όλη τη χώρα υπάρχουν πάνω από 250 μικρά υδροηλεκτρικά φράγματα. Ο αριθμός είναι υπερβολικός. Σε κάθε ποτάμι και ρέμα στήνεται κι ένα τέτοιο χωρίς να τηρούνται στοιχειώδεις περιβαλλοντικοί όροι. Η κατάσταση έχει πλέον ξεφύγει από κάθε όριο και η ιχθυοπανίδα εξαφανίζεται μέρα με τη μέρα», δηλώνει στο «Εθνος» ένας από τους συντάκτες της επιστολής, ο Μάνος Κουτράκης.Σύμφωνα με τους ειδικούς του ΙΝΑΛΕ, τα περισσότερα από αυτά τα φράγματα γίνονται για να πάρουν οι ιδιοκτήτες τους τις επιδοτήσεις και στην ουσία δεν λειτουργούν ποτέ, αφήνοντας πίσω τους τις τσιμεντένιες εγκαταστάσεις και μια νεκρή από ιχθυοπανίδα περιοχή.Στην επιστολή δίνεται και το παράδειγμα ενός τέτοιου φράγματος στη θέση Ρέμα Μούσδα στον Νέστο. Μετά από καταγγελίες κατοίκων της Δράμας, η Διεύθυνση Περιβάλλοντος της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης έστειλε επιθεωρητές περιβάλλοντος, ενώ είναι εμφανές ότι σε παραποτάμιες εκτάσεις μήκους 8 χιλιομέτρων έγιναν ανυπολόγιστες καταστροφές.Πληθυσμοί ψαριών που προστατεύονται από την οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παρ.ΙΙ), όπως η άγρια πέστροφα, η μπριάνα και η πετροκαραβίδα, δέχονται μια πρωτοφανή «επίθεση» από την ανθρώπινη παρουσία και απειλούνται άμεσα από τις αλλαγές των χαρακτηριστικών του νερού. Παράλληλα, η μείωση ή η έλλειψη του νερού κατά μήκος ενός μεγάλου τμήματος σε ρέμα ή ποτάμι επηρεάζει αρνητικά τον βιότοπο της παρόχθιας ζώνης με περαιτέρω συνέπειες σε άλλες κατηγορίες οργανισμών.
Πηγή: Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ

 

Πυροβόλησαν αρκούδα στο κεφάλι


Αλλη μια αρκούδα νεκρή με σφαίρα στο κεφάλι από πυροβόλο όπλο -η δεύτερη μέσα σε λίγες μέρες- ανεβάζει στα δέκα τα θύματα του προστατευόμενου θηλαστικού στη χώρα μας, μόλις τους 8 τελευταίους μήνες. Την ίδια ώρα, αγνοείται η τύχη μιας ακόμα αρκούδας που χάθηκε στο δάσος τραυματισμένη ύστερα από τροχαίο ατύχημα σε κάθετη της Εγνατίας Οδού.Tα απανωτά περιστατικά απειλούν με αφανισμό τις ελάχιστες αρκούδες που έχουν απομείνει στον ελληνικό χώρο. Η ενήλικη θηλυκή αρκούδα, ηλικίας 15 ετών και βάρους 100 κιλών, που ευτυχώς δεν συνοδευόταν από μικρά αρκουδάκια, πλησίασε σε αγρόκτημα, σε απόσταση περίπου 500 μέτρων από το χωριό Κηπουρειό, του Δήμου Γόργιανης Γρεβενών, προφανώς για να τραφεί. Το άτυχο ζώο το πλήρωσε με τη ζωή του, καθώς βρέθηκε νεκρό δίπλα στον φυτοφράκτη. Είχε πυροβοληθεί από άγνωστο, στο πίσω μέρος του κρανίου, από κοντινή απόσταση, πριν από περίπου δύο μέρες. 
Και 2ο περιστατικό

Τα ξημερώματα της Δευτέρας, άλλη αρκούδα επιχείρησε να διασχίσει κάθετο της Εγνατίας Οδού δρόμο από το Βογατσικό προς Καστοριά, και συγκρούστηκε με αυτοκίνητο. Ο οδηγός κάλεσε την αστυνομία και μαζί με την οικογένειά του προσπάθησε να εντοπίσει και να βοηθήσει το τραυματισμένο ζώο, χωρίς αποτέλεσμα. Σύμφωνα με μαρτυρία του οδηγού, η αρκούδα τραυματίστηκε στο κεφάλι. 
Πηγή: Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ

Λύθηκε το μυστήριο του σφυροκέφαλου καρχαρία

Οι επιστήμονες, οι οποίοι εδώ και αιώνες αναρωτιούνταν γιατί ο σφυροκέφαλος καρχαρίας έχει τόσο παράξενο κεφάλι (εξ ου και το όνομά του), επιβεβαίωσαν αυτό που ήδη υποπτεύονταν: ότι το κεφάλι σαν σφυρί τον βοηθά να βλέπει πολύ καλύτερα, στην πραγματικότητα να έχει μια εντυπωσιακή σφαιρική όραση 360 μοιρών.
Η έρευνα, υπό ερευνητές του πανεπιστημίου Φλόριντα Ατλάντικ των ΗΠΑ, υπό τη δρα Μισέλ ΜακΚομπ, που δημοσιεύτηκε στο “Journal of Experimental Biology” (Περιοδικό Πειραματικής Βιολογίας), σύμφωνα με το BBC, διαπίστωσε ότι οι σφυροκέφαλοι βλέπουν πολύ καλύτερα από τους άλλους καρχαρίες. Η συγκριτική μελέτη έγινε αφού οι ερευνητές έπιασαν διαφόρων ειδών καρχαρίες, τους έβαλαν σε ένα ενυδρείο και τους έκαναν τα σχετικά εργαστηριακά τεστ, ελέγχοντας το εύρος του οπτικού πεδίου τους.

Οι σφυροκέφαλοι βρέθηκαν να υπερέχουν σαφώς, έχοντας ταυτόχρονα στερεοσκοπική όραση (όπως και οι άνθρωποι, αυτό σημαίνει ότι κάθε μάτι συλλαμβάνει από μια ελαφρώς διαφορετική γωνία το αντικείμενο, οπότε τα οπτικά πεδία των δύο ματιών επικαλύπτονται εν μέρει, με συνέπεια η όρασή να αποκτά καλύτερο βάθος και μεγαλύτερη ακρίβεια για τις αποστάσεις), καθώς και όραση τελείως περιμετρική (360 μοιρών).
Αυτό σημαίνει ότι, στην πράξη, οι σφυροκέφαλοι μπορούν να βλέπουν μια χαρά όχι μόνο τι βρίσκεται μπροστά τους, αλλά και πίσω τους, αλλά επίσης από πάνω και από κάτω τους! 
Πηγή: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Ένα τσακάλι στην... αυλή μας



Μόνο 1.700 έχουν απομείνει στην Ελλάδα και κοντεύουν να γίνουν οικόσιτα.

«Πριν από λίγο καιρό αναζητούσα τα ίχνη τους στην περιοχή του Μόρνου. Περπατούσα πολλές ώρες μήπως και βρω έστω κι ένα από αυτά. Ώσπου κάποια στιγμή άκουσα ένα θρόισμα πίσω μου και γύρισα απότομα. Αντίκρυσα δύο ζευγάρια καφέ μάτια να με επεξεργάζονται με περιέργεια, σαν να έλεγαν “θα μας δώσεις τίποτα να φάμε;”...».
Τα δύο τσακάλια ακολουθούσαν για πολλή ώρα τον κ. Γιώργο Γιαννάτο, ζωολόγο με μεταπτυχιακές σπουδές στη Βιολογία Άγριων Ζώων στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα των ΗΠΑ. «Είναι περίεργα ζώα και τολμηρά. Πλησιάζουν τον άνθρωπο και ίσως τύχει να σιγοπερπατούν πίσω του για πολλή ώρα. Όμως δεν φοβήθηκα καθόλου». Γιατί τα τσακάλια μπορεί να θεωρούνται τα πρώτα ξαδέρφια του λύκου, «όμως στους ανθρώπους δεν επιτίθενται ποτέ. Θα σας έλεγα, αντιθέτως, ότι τα τελευταία 9 με 10 χρόνια, που ο πληθυσμός τους έχει σταθεροποιηθεί, η επιβίωσή τους εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό από τον άνθρωπο. Όταν μυριστούν ανθρώπινη παρουσία, σκέφτονται αμέσως ότι εδώ υπάρχει φαγητό!».
Θα μπορούσε μάλιστα να πει κανείς ότι αυτά τα μικρόσωμα και πανέξυπνα σαρκοφάγα ζώα κοντεύουν να γίνουν... οικόσιτα. Να ζουν σαν τους σκύλους, αλλά λίγο πιο μακριά από την αυλή μας, περιμένοντας με λαχτάρα να ρίξουμε κάτι για να φάνε! «Κι αυτό επειδή ως επί το πλείστον έχουν μάθει να επιβιώνουν κοντά σε μικρά χωριά όπου οι άνθρωποι ασχολούνται με περιορισμένης έκτασης γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Τα τσακάλια, που αναζητούν το φαγητό τους τις βραδινές ώρες, αρέσκονται κυρίως στους εύκολους μεζέδες και δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στα οργανικά απορρίμματα των ανθρώπων, όπως τα αποφάγια.
Παρακολουθούν τους κυνηγούς
Σύμφωνα με έρευνα που έκανε ο κ. Γιώργος Γιαννάτος και η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση «Μammalian Βiology», κάποιες ομάδες τσακαλιών που ζουν κυρίως στους υγροβιότοπους του Νέστου συνοδεύουν από απόσταση ασφαλείας τους κυνηγούς. Μόλις οι κυνηγοί χτυπήσουν κάποιο υδρόβιο πουλί, ορμάνε και το αρπάζουν.
Σήμερα ο πληθυσμός τους υπολογίζεται περίπου στα 1.700 άτομα. Παλιότερα ήταν χιλιάδες αλλά κυνηγήθηκαν και εξοντώθηκαν αναίτια. Ζουν κυρίως στη Φωκίδα, στον Μόρνο, στην παραλιακή ζώνη της Θράκης, στους υγροβιότοπους του Νέστου και σε παραποτάμια δάση του Έβρου, στη Χαλκιδική, στη Σάμο και σε ορισμένες ορεινές περιοχές της Πελοποννήσου. Συνήθως κινούνται σε ομάδες μέχρι τριών ατόμων και προτιμούν περιοχές που δεν κάνει πολύ κρύο και το υψόμετρο δεν ξεπερνά τα 1.000. Γι΄ αυτό δεν ζουν για παράδειγμα στην Πίνδο, τον θεσσαλικό κάμπο ή στην ορεινή Ευρυτανία όπου η τροφή είναι ελάχιστη και το κρύο τσουχτερό τον χειμώνα.
«Δεν φοβούνται το νερό»
Τα τσακάλια, επειδή ακριβώς δεν είναι δραστήριοι κυνηγοί, κατεβαίνουν ακόμη και μέχρι την ακροθαλασσιά για να βρουν φαγητό. Πολλές φορές ο κ. Γ. Γιαννάτος είχε βρει στην αμμουδιά ίχνη από πατημασιές τσακαλιών που είχαν γίνει από την προηγούμενη νύχτα. «Δεν φοβούνται καθόλου το νερό. Όχι μόνο ζουν σε βάλτους και υγροβιότοπους αλλά και κατεβαίνουν στις παραλίες ψάχνοντας να βρουν νεκρά ψάρια, κοχύλια ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να έχουν πετάξει οι ψαράδες για να χορτάσουν την πείνα τους».
Παλιότερα, όταν η οικιστική ανάπτυξη ήταν μικρότερη και το εύρος των καλλιεργούμενων εκτάσεων περιορισμένο, οι πληθυσμοί των τσακαλιών τρέφονταν με βοοειδή, κατσίκες και πρόβατα κάνοντας ομαδικές επιθέσεις σε κοπάδια. Κυρίως παραμόνευαν τα νεογέννητα οικόσιτα ζώα που ήταν αδύναμα ενώ καμιά φορά ρίχνονταν και σε γηρασμένους γαϊδάρους. Την εποχή εκείνη η γεωργία και η κτηνοτροφία στη χώρα μας είχαν παραδοσιακή μορφή και η λεία των τσακαλιών ήταν πιο εύκολη. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως αναγκάστηκαν να αλλάξουν διατροφικές συνήθειες και όταν δεν βρίσκουν αρκετά αποφάγια ή φυτικά και ζωικά υπολείμματα που πετάνε οι άνθρωποι, αναζητούν ψοφίμια, κυνηγούν λαγούς, και φυσικά πάπιες και άλλα υδρόβια πτηνά.
«Βοηθούν» στις καλλιέργειες
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ζει το χρυσό τσακάλι που λέγεται έτσι εξαιτίας της απόχρωσης που έχει το τρίχωμα στην πλάτη του. Είναι μικρόσωμο ζώο, λίγο πιο μεγάλο από την αλεπού και λίγο μικρότερο από τον λύκο. Το ύψος της ράχης του φθάνει ή ξεπερνά ελάχιστα το γόνατο ενός ανθρώπου και το βάρος του κυμαίνεται συνήθως στα 10 με 11 κιλά. Σπανίως φθάνει και τα 15 κιλά.
Ζυγίζει δηλαδή το μισό από ένα λυκόσκυλο. Εξαιτίας του μεγέθους του, το τσακάλι έχει κοντά πόδια, όμως είναι ένα ζώο ευλύγιστο και γρήγορο. Τρέχει με γρηγοράδα μικρές αποστάσεις και μάλιστα μπαίνει στη θάλασσα και κολυμπά, διασχίζοντας μικρά κανάλια. Οι επιστήμονες τονίζουν με κάθε τρόπο πως τα τσακάλια δεν πρέπει να εξοντώνονται, να κυνηγιούνται με δηλητηριασμένα δολώματα ή να καταστρέφονται οι περιοχές όπου ζουν. Αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής υπαίθρου και κυνηγούν θηράματα που προκαλούν ζημιές στις καλλιέργειες.
Πηγή: Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ


Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2009

Εθνικό Πάρκο Χελμού - Βουραϊκού: Η φύση με...τα όλα της


Oταν πριν από ενάμιση μήνα ανακοινώθηκε η σύσταση του Εθνικού Πάρκου Χελμού - Βουραϊκού, η αφορμή για μια γνωριμία με την ενδοχώρα του νομού Αχαΐας δόθηκε στο λεπτό. Μια απόδραση συναρπαστική και κοντινή για τους κατοίκους της πρωτεύουσας και της νότιας Ελλάδας, ένα οικοσύστημα μαγευτικό, δυόμισι ώρες από την Αθήνα, που πολλοί δεν ξέραμε ότι υπάρχει. Παρά το μεγάλο μέγεθός του (544.000 στρέμματα, χερσαία και υδάτινα), αποφασίσαμε να εξερευνήσουμε ένα σημαντικό μέρος του. Με το χάρτη, λοιπόν, ανά χείρας, σχεδιάσαμε το μικρό οδοιπορικό μας στην ευρύτερη περιοχή του πάρκου, που αποτελείται από τον ορεινό όγκο του Χελμού και του Βουραϊκού: τόσο του φαραγγιού όσο και του ομώνυμου ποταμού (πηγάζει από το Χελμό και καταλήγει στο Διακοπτό). Ξεχωρίσαμε τις περιοχές όρος Χελμός, Υδατα Στυγός, φαράγγι Βουραϊκού, Αισθητικό Δάσος Καλαβρύτων (Ζώνη Α΄) και Σπήλαιο Λιμνών, πηγές Αροανίου, λίμνη Τσιβλού και πηγές Λάδωνα (Ζώνη Β΄). Το υπόλοιπο τμήμα χαρακτηρίζεται Περιοχή Περιβαλλοντικού Ελέγχου (Ζώνη Γ΄).
Στο Βουραϊκό με τον Οδοντωτό
Με όλα αυτά υπόψη, επιβιβαστήκαμε στον Οδοντωτό, μια καλή αρχή για το οδοιπορικό μας στην περιοχή! Το τρενάκι των 11.15 είναι κατάμεστο. Το μόλις μιας ώρας ταξίδι των 22.350 μ., από το Διακοπτό ώς τα Καλάβρυτα, είναι δίχως άλλο ξεχωριστό. Για τον Λεν και την Μπάρμπαρα, τους Βρετανούς συνταξιούχους που μοιράζουν το χρόνο τους μεταξύ Λέρου και Αγγλίας, είναι η τρίτη φορά που επιχειρούν να πάρουν τον Οδοντωτό. Τις προηγούμενες δύο, το ζευγάρι είχε έρθει αντιμέτωπο με τις πυρκαγιές του 2007 και τη διακοπή -λόγω εργασιών- των δρομολογίων. Αυτήν τη φορά στάθηκαν πιο τυχεροί. Τα πρώτα λίγα χιλιόμετρα θυμίζουν έντονα το πρόσφατο θλιβερό παρελθόν. Καθώς όμως το τρενάκι παίρνει ύψος και «βγάζει δόντια», αφήνει πίσω το μελαγχολικό τοπίο, χαρίζοντάς μας εικόνες συναρπαστικές. Βασικό μέρος της διαδρομής του Οδοντωτού, που λειτουργεί από το 1896, είναι το φαράγγι του Βουραϊκού με τα τεράστια απόκρημνα βράχια, τα τρεχούμενα νερά και την πλούσια βλάστηση από πλατάνια, έλατα και πικροδάφνες. Ενα με τη φύση πια, ο λεγόμενος «μουντζούρης» περνάει μέσα από διαδοχικές σήραγγες και πανύψηλες στενές γέφυρες. Κάποια στιγμή εμφανίζεται στα αριστερά μας το «δικαστήριο», μια σπηλιά με σταλαγμιτικούς βράχους που θυμίζουν αίθουσα δικαστηρίου.
Λίγο πιο κάτω, στη θέση Πόρτες, το πέρασμα στενεύει αρκετά. «Την ίδια, περίπου, διαδρομή με τον Οδοντωτό πραγματοποιούν καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου πολλοί πεζοπόροι», μας ενημερώνει αργότερα ο Καλαβρυτινός Λεωνίδας Μπαχάς, μέλος του τοπικού ορειβατικού συλλόγου. Εχουμε σταματήσει στην Κάτω Ζαχλωρού και περπατώντας στο καταπράσινο χωριό, μαθαίνουμε ότι η κατάβαση από τα Καλάβρυτα ώς το Διακοπτό (μέσω του σηματοδοτημένου μονοπατιού Ε4) διαρκεί 5 - 6 ώρες. Δεν είναι λίγοι αυτοί, όμως, που επιλέγουν να ακολουθήσουν μόνο ένα μέρος της, με ορμητήριο την Κάτω Ζαχλωρού και… όσο αντέξουν! Συνεχίζουμε τη διαδρομή, οδικώς πια, προς τα Καλάβρυτα. Χτισμένα σε ύψος 756 μ., σε ένα τεράστιο ξέφωτο, που το αγκαλιάζει το δύσβατο ελατοδάσος της Ανεξαρτησίας (Αισθητικό Δάσος Καλαβρύτων), συγκαταλέγονται στους δημοφιλέστερους χειμερινούς προορισμούς της χώρας. Και όχι άδικα, καθώς το ομώνυμο χιονοδρομικό κέντρο απέχει μόλις 14 χλμ. από την πόλη και εξαιτίας του η τουριστική της ανάπτυξη, από το 1988 που πρωτολειτούργησε, είναι σημαντική. Διαθέτει χιονοδρομικό κέντρο, περιποιημένα καταλύματα, εστιατόρια και τον γραφικό σταθμό του Οδοντωτού που υποδέχεται τους επισκέπτες.
Ανεβαίνοντας στο Χελμό
Το χιονοδρομικό κέντρο Καλαβρύτων, στη βορειοδυτική πλευρά του Χελμού, είναι ο επόμενος προορισμός μας. Εκτείνεται από τον Ξερόκαμπο ώς τη Νεραϊδόραχη (1.700 μ. - 2.340 μ.) και διαθέτει 7 αναβατήρες, 12 πίστες που μένουν ανοιχτές όσο διαρκούν τα πολλά χιόνια, ενώ το καλοκαίρι μετατρέπεται σε ένα τεράστιο βοσκοτόπι. Εμάς μας υποδέχτηκε πάντως με τα φθινοπωρινά του. Από τις εγκαταστάσεις του περνάμε στη συνέχεια στο δασικό οδικό δίκτυο. Αρχικά, ο χωμάτινος δρόμος διασχίζει ένα πυκνό ελατοδάσος, που σβήνει σιγά-σιγά για να μας φανερώσει ένα γυμνό αλπικό τοπίο. Συνεχίζουμε ψηλότερα μέχρι τα 2.340 μ., όπου και αντικρίζουμε το υπερσύγχρονο τηλεσκόπιο «Αρίσταρχος». Το καμάρι του Χελμού από το 2004 βλέπει σε απόσταση 7 δισ. έτη φωτός μακριά από τη Γη! Βρισκόμαστε σε μια από τις πιο σκοτεινές περιοχές της Ευρώπης, απ' όπου -καιρού επιτρέποντος- βλέπουμε απ' την Κεφαλονιά ώς την Ελευσίνα! Ο αέρας έχει δυναμώσει. Κατευθυνόμαστε στη θέση Πουλιού Βρύση, όπου βρίσκεται το ορειβατικό καταφύγιο. Εδώ, μια μισοσβησμένη πινακίδα δείχνει προς τα Υδατα της Στυγός, τις πηγές του υποχθόνιου ποταμού Κράθη. Τα ύδατά της συνδέθηκαν με θεολογικές και φιλοσοφικές ιδέες, όπως τα Ελευσίνια Μυστήρια και οι ορφικοπυθαγορικές δοξασίες για τη μετενσάρκωση. Εδώ, σύμφωνα με τη μυθολογία, λέγεται πως βαφτίστηκε ο Αχιλλέας και έγινε αθάνατος. Αυτό λοιπόν είναι ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της φύσης στην περιοχή. Και σύμφωνα με τον Λεωνίδα Μπαχά, είναι «το ωραιότερο αλλά και δυσκολότερο για τον απλό πεζοπόρο», σημειώνοντας ότι η καλύτερη εποχή για να το επισκεφτεί κανείς (πάντα με έμπειρο οδηγό) είναι το καλοκαίρι.
Σπήλαιο Λιμνών, Πλανητέρο
Το πρόγραμμα συνεχίζεται με επιστροφή στο χιονοδρομικό και από εκεί πορεία προς το δήμο Κλειτορίας, νότια των Καλαβρύτων προς το Σπήλαιο Λιμνών, στα 827 υψόμετρο. Ενα σπάνιο δημιούργημα της φύσης με λαβυρινθώδεις διαδρόμους, στοές, σταλακτίτες, σταλαγμίτες και… 13 καταγεγραμμένες κλιμακωτές λίμνες. Πρόκειται για μια παλαιά κοίτη υπόγειου ποταμού με εξερευνημένο μήκος 1.980 μ., εκ των οποίων έχουν αξιοποιηθεί τα 500 μ. Η διάβαση των μόλις τριών λιμνών για το κοινό γίνεται από υπερυψωμένες τεχνητές γέφυρες και η ξενάγηση διαρκεί 30 - 35 λεπτά. Η θερμοκρασία εδώ παραμένει σταθερή στους 14 - 16 βαθμούς Κελσίου (χειμώνα - καλοκαίρι), η υγρασία αγγίζει συχνά το 100% και μόνιμοι κάτοικοί του είναι οι νυχτερίδες! Θα τις δείτε μόλις εισέλθετε στο χώρο του Σπηλαίου, αλλά ευτυχώς πετούν πολύ ψηλά. Βγαίνοντας από το Σπήλαιο, ο δρόμος συνεχίζει προς τις πηγές του Αροάνιου ποταμού ή Πλανητέρο (κοντά στο ομώνυμο χωριό). Πλησιάζοντας, η αλλαγή στο τοπίο είναι φανερή. Τρεχούμενα νερά και αμέτρητα πανύψηλα πλατάνια, με εμφανείς πάνω στους κορμούς τους τις σφραγίδες του δασαρχείου Καλαβρύτων (είδη υπό προστασία, Natura 2000), σχηματίζουν ένα πανέμορφο δάσος. Εδώ πηγάζει και ο ομώνυμος ποταμός, στις κοίτες του οποίου υπάρχουν εκτροφεία πέστροφας και φυσικά νόστιμες πέστροφες προς βρώσιν στις παρακείμενες ταβέρνες.
Ενδοχώρα δήμου Ακράτας
Παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής και λίγο πριν από το χιονοδρομικό, συναντάμε μια διακλάδωση που οδηγεί στην ενδοχώρα του δήμου Ακράτας. Περιστέρα, Σόλο, Μεσορρούγι, Ζαρούχλα, Αγία Βαρβάρα, Χαλκιάνικα, Αγρίδι, Τσιβλός, μερικά μόνο από τα ιστορικά χωριά που απλώνονται στις παρυφές του Χελμού με θέα προς τον καταρράκτη της Στύγας. Το θέαμα με τα όμορφα φθινοπωρινά χρώματα και την πυκνή μεικτή βλάστηση από πεύκα, πλατάνια, καστανιές, κυπαρίσσια, έλατα και τόσα άλλα μάς εντυπωσιάζει. Από το Σόλο ο φιδίσιος χωματόδρομος που μπαίνει στο δάσος οδηγεί απ' τη μια στη Βρύση της Γκόλφως, της γνωστής δραματικής ηρωίδας του Σπύρου Περεσιάδη, και απ' την άλλη στα Υδατα της Στυγός. Αυτός είναι και ο δεύτερος τρόπος προσέγγισης της Στύγας. Πιο πέρα, βρίσκεται η Ζαρούχλα: το πιο ανεπτυγμένο τουριστικά χωριό της περιοχής και το τελευταίο του νομού. Ο δασικός δρόμος που ξεκινά από εκεί οδηγεί στο Φενεό Κορινθίας - μια εξαιρετική διαδρομή με όχημα 4x4, ειδικά αυτή την εποχή.
Τη λίμνη Τσιβλού, που δημιουργήθηκε το 1912 από μια κατολίσθηση που έφραξε την κοίτη του ποταμού Κράθη, τη συναντάμε στη διαδρομή προς Ακράτα. Μοιάζει με κουκκίδα που «αγκαλιάζεται» από τις καταπράσινες πλαγιές του Χελμού. Την έχουμε αφήσει για το τέλος. Είναι τρεις το μεσημέρι και ο ήλιος κρύβεται πίσω από τα σύννεφα. Πολλοί είναι αυτοί που επιλέγουν τις όχθες της για περίπατο, ακόμη και για κολύμπι το καλοκαίρι, ενώ το χειμώνα κάνουν περιπάτους στα μονοπάτια γύρω της. Αυτήν τη φορά δεν είναι κανείς. Μόνο δύο αυτοκίνητα (το ένα πυροσβεστικό) διακρίνονται στην απέναντι όχθη της, όπου ξεχωρίζει η ταβέρνα - καφετέρια «Παράδεισος». Επικρατεί απόλυτη ησυχία. Το βλέμμα μας ταξιδεύει στο μικρό δεντράκι και το κακοφτιαγμένο παγκάκι. Σε ένα πολύχρωμο σκηνικό, με όλα τα διαφορετικά πράσινα του κόσμου που καθρεφτίζονται στα νερά της μαζί με το κίτρινο, το κόκκινο και το καφέ από τα πεσμένα φύλλα. Η καμινάδα του «Παραδείσου» καίει. Εχει βάλει ψύχρα. Ωρα να φύγουμε.
Βοτανικός παράδεισος
To Εθνικό Πάρκο Χελμού - Βουραϊκού είναι ένας βοτανικός παράδεισος, όπου απαντώνται περίπου 1.500 είδη φυτών. Δάση ελάτης με αγκαθωτούς θάμνους στα ξέφωτά τους, όπως το ενδημικό κράταιγος ή μπερκιά, στολίζουν τις υψηλότερες πλαγιές του Χελμού. Στη δυτική πλευρά του, το έδαφος είναι πιο γόνιμο και το δάσος πλουσιότερο, παρουσιάζοντας μεικτή βλάστηση από μαύρη πεύκη, καστανιές, βελανιδιές και σειρά φυλλοβόλων δέντρων, όπως το αλιζάρι, ο σφένδαμος και η φλαμουριά. Πλάι στα ποτάμια και τα ρέματα συναντάμε συστάδες από πανύψηλα πλατάνια και κοντά τους μια μεγάλη ποικιλία από ιτιές, λεύκες και πικροδάφνες. Στην αλπική ζώνη, πάλι, η βλάστηση είναι αραιή περιλαμβάνοντας αγκαθωτούς θάμνους και άγρια χόρτα. Στη Στύγα συναντά κανείς αρκετά σπάνια είδη αγριολούλουδων, όπως η Viola delphinantha, η Cardamine carnosa, το Anthericum liliago (κυκλάμινο) και άλλα ενδημικά φυτά της υπαίθρου: Verbascum acuale, Aurinia moreana, Gypsophila nana. Λόγω του δύσβατου της περιοχής του Βουραϊκού, η βλάστηση παρουσιάζει ενδιαφέρον, με πιο συνηθισμένα είδη την καμπανούλα, την κόκκινη βαλεριάνα και το τοπικό ενδημικό Achillea umbelata. Καλύτερη εποχή τους, φυσικά, η άνοιξη!
Σπάνια είδη ζώων
Στο νεοσύστατο πάρκο του Χελμού - Βουραϊκού απαντάται πλήθος ασπόνδυλων και σπονδυλόζωων (17 στο σύνολο), με σημαντικότερη τη βίδρα (Lutra lutra). Ωστόσο, παρά την ανακήρυξή του σε Πάρκο, δεν είναι όλα ρόδινα για την πανίδα της περιοχής. Από τα μέσα του 20ού αι., λόγω της υπερεκμετάλλευσης της γης και της αλόγιστης θήρας, αρκετά είδη θηλαστικών εξαφανίστηκαν. Δυστυχώς αυτά δεν ήταν τα μόνα. Ανάμεσα σε όσα είδη εξαφανίστηκαν συγκαταλέγονται ο χρυσαετός καθώς και οι γύπες. Οι τελευταίοι εξαιτίας της μείωσης της κτηνοτροφίας, που τους προσέφερε τροφή. Αντιθέτως, υπάρχει αύξηση στα κοράκια(!), τα οποία μάλιστα έχουν εισχωρήσει και στα παλιά λημέρια των μεγάλων αρπακτικών πουλιών. Επίσης, ολόκληρη η περιοχή δεν υπολείπεται σε αλεπούδες, νυφίτσες, κουνάβια και πλήθος τρωκτικών. Απ' τα θηλαστικά, αν υπάρχει περίπτωση να συναντήσετε κάποιο, αυτό είναι ο λαγός.

 

ΖΩΑ ΥΠΟ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ: ΠΥΓΜΑΙΟΣ ΙΠΠΟΠΟΤΑΜΟΣ Νόμιζαν πως είχε ήδη χαθεί...



Φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά πριν από ένα χρόνο στα τροπικά δάση της Λιβερίας. Εκτοτε ξεκίνησε ένας αγώνας για τη διάσωση του σπάνιου αυτού θηλαστικού. 

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
ΤΟ ΧΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΤΟΥ: Αγελάδα του νερού (Water cow).
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Κινδυνεύον.
ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΜΕΙΝΕΙ: Η τελευταία καταγραφή, το 1995, έδειξε 2.000 - 3.000 άτομα. Η οργάνωση IUCN, το 2004, σε μια προσπάθεια επαναξιολόγησης του πληθυσμού, έκανε λόγο για φθίνουσα πορεία που τα τελευταία δέκα χρόνια αγγίζει το 7% - 20%. Ο αριθμός τους σήμερα παραμένει άγνωστος.
ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ: Δεν υπάρχουν στοιχεία για την επιβίωσή τους στην άγρια φύση, παρά μόνο για ιπποπόταμους που βρίσκονται σε αιχμαλωσία. Ο μέσος όρος ζωής τους είναι τα 42 χρόνια.
ΑΠΕΙΛΕΣ: Η έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα, που περιλαμβάνει τη γεωργία, την υλοτόμηση, την εκμετάλλευση και την κατοίκηση των δασών, καθώς και οι εμφύλιοι πόλεμοι που ταλανίζουν τις περιοχές όπου διαβιούν, έχουν περιορίσει κατά πολύ τον ζωτικό χώρο και τα ενδιαιτήματά τους. Κυνηγιούνται επίσης από λαθροθήρες ή αυτόχθονες για το κρέας τους.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ: Αντιπροσωπεύει ένα αναντικατάστατο τμήμα της παγκόσμιας φυσικής κληρονομιάς και, αν εξαφανιστεί, θα χαθεί μαζί του ένα κομμάτι από το δέντρο της ζωής, αφού δεν υπάρχουν γενετικά άλλοι κοντινοί σε αυτό συγγενείς.

Μέχρι πριν από ένα χρόνο, τον θεωρούσαν εξαφανισμένο και μόνο οι περιστασιακές μαρτυρίες κατοίκων δασικών περιοχών στη Λιβερία και σε άλλες χώρες της δυτικής Αφρικής έδιναν ελπίδες για την ύπαρξή του στους επιστήμονες. Κάπως έτσι, λοιπόν, ο πυγμαίος ιπποπόταμος βρέθηκε στις πρώτες θέσεις της λίστας με τα εκατό είδη θηλαστικών που απειλούνται παγκοσμίως με εξαφάνιση. Μια λίστα που συντάσσεται από τη ζωολογική υπηρεσία του Λονδίνου, στο πλαίσιο του προγράμματος EDGE (Evolutionary Distinct and Globally Endangered). Υστερα από χρόνια αγωνίας, τα χαμόγελα επέστρεψαν στα πρόσωπα των Βρετανών -και όχι μόνο- επιστημόνων το Νοέμβριο του 2008.
Τότε καταγράφηκε φωτογραφικά, για πρώτη φορά, η παρουσία ενός πυγμαίου ιπποπόταμου στο Εθνικό Πάρκο Σάπο της Λιβερίας, όπου και εντοπίζεται πλέον ο μεγαλύτερος πληθυσμός τους. Ο John Konie, βιολόγος, υπεύθυνος για την ηλεκτρονική παρακολούθηση όλων των προστατευόμενων ειδών που κατοικούν στο Σάπο -μέλος του EDGE-, και οι συνεργάτες του τοποθέτησαν πριν από ένα χρόνο φωτογραφικές κάμερες-παγίδες στα 1.804 τ.χλμ. της επικράτειάς του. Δεν πέρασαν οι απαιτούμενες 35 ημέρες παραμονής στο πεδίο ερευνών και οι κόποι τους ανταμείφθηκαν με την απαθανάτιση ενός πυγμαίου ιπποπόταμου σε γαστριμαργικές στιγμές. «Αυτό το φωτογραφικό αρχείο είναι το μοναδικό στη Λιβερία και το δεύτερο παγκοσμίως μετά τη Σιέρα Λεόνε το 2006», όπως τονίζουν οι ερευνητές.
Μοναδικό στο είδος
Το σπίτι των πυγμαίων ιπποπόταμων βρίσκεται στις χώρες της δυτικής Αφρικής: Λιβερία, Σιέρα Λεόνε, Γουινέα (προστατευόμενη περιοχή Ζιάμα), Νιγηρία και Ακτή Ελεφαντοστού (Εθνικό Πάρκο Τάι). Ζουν στα εναπομείναντα τροπικά δάση που, λόγω της συνεχόμενης αποψίλωσής τους, αποκαλούνται πλέον «οικολογικές νησίδες». Περνούν την ημέρα τους τεμπελιάζοντας μέσα στα νερά ποταμών και βάλτων. Δεν είναι τόσο κοινωνικοί όσο τα ξαδέλφια τους, οι ιπποπόταμοι, και θεωρούνται νυκτόβια όντα. Παρά την επιβλητική όψη, δεν γίνονται επιθετικοί, παρά μόνο όταν είναι τραυματισμένοι ή τους πλησιάσουν πολύ κοντά. Είναι αποκλειστικά χορτοφάγοι, δεν είναι μηρυκαστικά και η δίαιτά τους περιλαμβάνει φυτά, γρασίδι, τρυφερά βλαστάρια, φύλλα και πεσμένα στο έδαφος φρούτα. Δεν είναι ιδιαίτερα ψηλά ζώα -εξ ου και η ονομασία «πυγμαίοι»-, καθώς το ύψος τους στην περιοχή των ώμων φτάνει το 1 μ. Σε βάρος φτάνουν τα 270 κιλά, ενώ το μήκος του σώματός τους αγγίζει το 1,75 μ. Το κεφάλι τους είναι στρογγυλεμένο, τα μάτια τους βρίσκονται στο πλάι και έχουν χαρακτηριστικά φαρδιά μουσούδα με μεγάλο στόμα και αυτιά που, όπως και τα στρογγυλεμένα ρουθούνια τους, διαθέτουν μυϊκές βαλβίδες που κλείνουν όταν βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια του νερού.
Η υποβρύχια όρασή τους είναι καλή, χάρη στην οστέινη κατασκευή της οφθαλμικής τους κόγχης. Εχουν κοντά, στιβαρά πόδια, με διαχωρισμένα δάχτυλα, που φέρουν κοφτερά νύχια. Αν και φτάνουν στην ερωτική ενηλικίωσή τους στα 4 με 5 χρόνια ζωής, δεν ζευγαρώνουν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Το θηλυκό εγκυμονεί 184-204 ημέρες και γεννάει στη στεριά μόνο ένα μωρό που απογαλακτίζεται στον έκτο έως όγδοο μήνα της ζωής του. Πέρα από τον άνθρωπο, η μοναδική φυσική απειλή που αντιμετωπίζουν είναι η λεοπάρδαλη. Οσον αφορά τον τρόπο ζωής τους, δεν περιχαρακώνουν τα εδάφη τους, φροντίζουν όμως να τα σημαδεύουν με τα περιττώματά τους: τα διασκορπίζουν δεξιά και αριστερά κουνώντας τη μικροσκοπική ουρά τους. Με τον ίδιο τρόπο σημαδεύουν τα μονοπάτια που ανοίγουν μέσα στην πυκνή βλάστηση, όταν κατά τη διάρκεια της νύχτας βγαίνουν για φαγητό. Είναι μυστικοπαθείς στις συνήθειές τους και σπάνια γίνονται αντιληπτοί από τους ανθρώπους. «Η βιοποικιλότητα του πάρκου απειλείται σε καθημερινή βάση από τους κυνηγούς», καταθέτει ο John Konie. «Προσφάτως, μάλιστα, κατασχέθηκαν από έμπορο κρεάτων που δραστηριοποιείται κοντά στο Σάπο τα σώματα 27 ειδών ζώων».

ΔΥΟ - ΤΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ
•   Παλαιότερα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι ιπποπόταμοι είχαν μεγαλύτερη συγγένεια με τα γουρούνια ή τους αγριόχοιρους, εξ ου και η ονομασία από τις ελληνικές λέξεις χοίρος και όψις (choiros + opsis). Πρόσφατες γενετικές μελέτες έδειξαν ως κοντινότερο επιζώντα συγγενή τους τις φάλαινες. Οι πρόγονοι των δύο ζώων, που έζησαν στη Γη πριν από 50 - 60 εκατ. χρόνια, ήταν χερσαία θηλαστικά μικρού μεγέθους που αγαπούσαν το νερό.
•   Αποίκισαν την Αφρική περίπου πριν από 16 εκατ. χρόνια. Πέντε είδη ιπποπόταμων επιβίωσαν πριν από δυόμισι εκατομμύρια χρόνια, ενώ τρία από αυτά κατοικούσαν μέχρι τον προηγούμενο αιώνα στη Μαδαγασκάρη. Σήμερα, μόνο δύο είδη βρίσκονται εν ζωή: ο κοινός ιπποπόταμος (Hippopotamus amphibius) και ο πυγμαίος.
•   Αν εκτεθεί πολλές ώρες στον ήλιο χωρίς να βραχεί, παθαίνει ηλιακή δερματίτιδα ή ακόμη και δερματική βλάβη.
•   Το δέρμα του, σχεδόν άτριχο, διαθέτει πόρους, από όπου εκκρίνεται μια ροδόχρους ουσία, γνωστή ως «ματωμένος ιδρώτας». Είναι σχεδόν αφρώδης, παχιά και λιπαρή, λειτουργεί ως λιπαντικό του δέρματος, κάτι που τους βοηθάει στην κίνησή τους ανάμεσα στην άγρια βλάστηση, ταυτόχρονα όμως τους προδίδει στους λαθροκυνηγούς, αφού αφήνει σημάδια στα φυλλώματα.



Λουλούδια και βότανα: Coriandrum sativum


Γνωστός και ως Κοριός ή Κουτβαράς -συναντάται στη Μέση Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο, ο Κορίανδρος ή (συνηθέστερα) Κόλιανδρος είναι ένα πολύ αγαπημένο στους Ελληνες μπαχαρικό, η καλλιέργεια του οποίου χρονολογείται από τον 2ο αιώνα π.Χ. Εδώ και 3.000 χρόνια είναι μάλιστα το κυρίαρχο συστατικό για αρώματα και καλλυντικά, όπως μαρτυρεί και η αποκρυπτογράφηση μιας από τις επιγραφές της Γραμμικής Β που ανακαλύφθηκε στην Πύλο. Ακόμη όμως και ο διάσημος Ρωμαίος βοτανολόγος Πλίνιος εξήρε τις θεραπευτικές ιδιότητες του Κόλιανδρου, που φρέσκος μοιάζει πολύ με το μαϊντανό και έχει έντονη γεύση, η οποία γίνεται πιο ήπια όταν είναι ξερός. Σούπα με πράσα, λάχανο και άνθη κόλιανδρου
ΥΛΙΚΑ
•   1 μεγάλο κρεμμύδι ψιλοκομμένο
•   2 κουτ. ελαιόλαδο
•   4 λεπτά πράσα κομμένα σε φέτες
•   4 φλιτζάνια λάχανο ψιλοκομμένο
•   4 πατάτες, χωρίς τη φλούδα, ψιλοκομμένες
•   1½ λίτρο ζωμός κοτόπουλο
•   ½ φλιτζάνι άνθη κόλιανδρου
•   1 λεμόνι (χυμός)
•   Αλάτι και πιπέρι
•   125 ml κρέμα γάλακτος
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Σε ένα βαθύ μαγειρικό σκεύος, όπου έχουμε βάλει το ελαιόλαδο, τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι και το πράσο έως ότου αυτά μαλακώσουν. Στη συνέχεια προσθέτουμε το λάχανο, τις πατάτες και τα υπόλοιπα υλικά. Το σκεπάζουμε και αφήνουμε να σιγοβράσει για περίπου 15 λεπτά. Σερβίρουμε τη σούπα, με λίγο μαϊντανό και άνθη κόλιανδρου για γαρνιτούρα.



Λουλούδια και βότανα: Escholtzia californica



Οταν ο Γερμανός Dr Johann Friedrich Gustav von Escholtz (1793-1831), χειρουργός, βοτανολόγος και εντομολόγος, ταξίδεψε στην Αμερική με τον φίλο του -ποιητή και βοτανολόγο- Adelbert von Chamisso, πρωτοαντίκρισε στο Σαν Φρανσίσκο την Παπαρούνα της Καλιφόρνιας. Οπως αποδείχθηκε, το όμορφο αυτό φυτό με τα πορτοκαλιά άνθη -στο οποίο έδωσε το όνομά του (Escholtzia californica)- είχε σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες. Ηδη, από πολύ παλιά, οι αυτόχθονες Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν τα άνθη της Εσχόλτσιας (όπως λέγεται επίσης) ως αναλγητικό φάρμακο για τους μυϊκούς πόνους. Παρόλο, όμως, που η California poppy «συγγενεύει» με την παπαρούνα την υπνοφόρο (Papaver somniferum), απ' όπου παράγεται το όπιο, δεν έχει τις ίδιες ναρκωτικές ιδιότητες. Οι επιστήμονες, αντίθετα, την αξιοποίησαν τόσο σε παιδικά σιρόπια όσο και σε θεραπευτικές αγωγές αποτοξίνωσης για χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Πατατοσαλάτα με εσχόλτσια
ΥΛΙΚΑ
•   750 γρ. μικρές πατάτες
ΓΙΑ ΤΟ ΝΤΡΕΣΙΝΓΚ
•   1 κουτ. βαλσαμικό ξίδι
•   2 κουτ. ελαιόλαδο
•   2 κουτ. μαγιονέζα
•   2 κουτ. γιαούρτι
•   Αλάτι και πιπέρι
•   1 φλιτζάνι άνθη παπαρούνας
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Σε μια κατσαρόλα με αλατισμένο νερό βράζουμε τις πατάτες για 25 - 30 λεπτά. Επειτα, τις στραγγίζουμε και τις αφήνουμε να κρυώσουν για λίγο. Στη συνέχεια, αφαιρούμε τη φλούδα, τις κόβουμε σε φέτες και τις βάζουμε σε ένα βαθύ πιάτο ή, κατά προτίμηση, σε σαλατιέρα. Ανακατεύουμε τα υλικά για το ντρέσινγκ και περιχύνουμε με αυτό τις πατάτες. Στο τέλος, για γαρνιτούρα, προσθέτουμε το μαϊντανό και τα άνθη της εσχόλτσιας.




Λουλούδια και βότανα: Oxalis pes-caprae



Η Οξαλίδα ή Ξυνήθρα, που ανήκει στην οικογένεια των Oxalidaceae, είναι ένα φυτό που φυτρώνει σε πολλές υγρές και σκιερές περιοχές της χώρας μας από το Μάρτιο μέχρι το Μάιο. Εχει ύψος περίπου δεκαπέντε εκατοστά και τα φύλλα της μοιάζουν με αυτά του τριφυλλιού. Το όνομά της ετυμολογείται από τα αρχαία ελληνικά οξύς (=ξινός) και άλας (=αλάτι), εξ ου και η όξινη γεύση που έχει. Το φυτό αυτό χρησιμοποιείται ως διουρητικό και στυπτικό βότανο. Παλαιότερα, δε, οι ναύτες που πήγαιναν στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας τον 16ο και 17ο αιώνα έτρωγαν τις τρυφερές και ζουμερές ρίζες της Οξαλίδας για να μην προσβληθούν από σκορβούτο. Σε άλλα μέρη του κόσμου, τα φύλλα και τα άνθη της χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο του αλατιού αλλά και του ξιδιού στη μαγειρική. Προσοχή, όμως, γιατί σε μεγάλες ποσότητες η Οξαλίδα ενδέχεται να είναι δηλητηριώδη.
Σαλάτα με άνθη ξυνήθρας
ΥΛΙΚΑ
•   1 μαρούλι
•   2 φλιτζάνια σέλινο, ψιλοκομμένο (τα κοτσάνια)
•   2 φλιτζάνια καρότο, τριμμένο
•   2 αβοκάντο ψιλοκομμένα
•   1 φλιτζάνι κολοκύθι, τριμμένο
•   4 αυγά (βρασμένα)
•   1 φλιτζάνι άνθη ξυνήθρας
•   Πιπέρι
ΥΛΙΚΑ (για το ντρέσινγκ)
•   ½ φλιτζάνι κρέμα γάλακτος
•   ½ φλιτζάνι άσπρο γιαούρτι
•   2 κουτ. φλιτζάνι μέλι
•   ½ φλιτζάνι χυμό μήλου
•   2 κουταλάκια μουστάρδα
•   1 κουτ. μαϊντανό ψιλοκομμένο
•   ½ κουτ. πρασουλίδα ψιλοκομμένη
•   ½ φλιτζάνι άνθη ξυνήθρας
•   Αλάτι
•   Πιπέρι
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Σε μια σαλατιέρα τοποθετούμε στον πάτο τα φύλλα του μαρουλιού. Επειτα βάζουμε το καρότο, το αβοκάντο, το κολοκύθι και το σέλινο. Ανακατεύουμε ελαφρά τα υλικά και έπειτα προσθέτουμε τα άνθη της ξυνήθρας και τα αυγά. Περιχύνουμε τη σαλάτα με το ντρέσινγκ που έχουμε ήδη ετοιμάσει: χτυπάμε ελαφρά την κρέμα σε ένα μίξερ, προσθέτουμε το γιαούρτι μαζί με τη μουστάρδα, το μέλι, το χυμό μήλου και ανακατεύουμε. Πασπαλίζουμε με μαϊντανό, την πρασουλίδα, το αλάτι και το πιπέρι και γαρνίρουμε με τα άνθη ξυνήθρας.

 

Γνωριμία με ένα φυτό: Για την καρδιά της αγκινάρας σας




Βρασμένη χάνει τις ιδιότητές της, γι' αυτό καλό είναι να καταναλώνεται ωμή.
Απαράμιλλη σε γεύση και νοστιμιά, η αγκινάρα κέρδισε, από την αρχαιότητα κιόλας, την προτίμηση Αιγυπτίων και Ελλήνων. Το «μυστικό» της ήταν -και είναι- οι αφροδισιακές ιδιότητές της, γι' αυτό και στην αρχαία Ρώμη η κατανάλωσή της θεωρούνταν προνόμιο των πλουσίων.
Αγριαγκινάρα η ελληνική
Λαχανικό πλούσιο σε ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο και φυτικές ίνες, ανήκει στο γένος Cynara, της οικογένειας των Compositae. Τη συναντάμε σε παραμεσόγειες περιοχές, ενώ στην Ελλάδα -σε αυτοφυή μορφή- υπάρχει μόνο ένα είδος: η Αγκινάρα η καρδούγκολος ή αγριαγκινάρα ή Αγριαντζινάρα ή τρουμπελίνα. Αυτοφύεται σε ακαλλιέργητα και πετρώδη εδάφη της Πελοποννήσου, της Κρήτης και ορισμένων νησιών του Αιγαίου. Οι κεφαλές και τα φύλλα της έχουν λεπτά κίτρινα αγκάθια, ενώ οι βλαστοί, τα κοτσάνια και τα φύλλα της συλλέγονται στις αρχές της άνοιξης και μαγειρεύονται με ποικίλους τρόπους.
Η Αγκινάρα η σκόλυμος (Cynara scolymus), η πλέον καλλιεργήσημη σήμερα, είναι πολυετές φυτό που ξεραίνεται το καλοκαίρι και ξαναβλασταίνει το φθινόπωρο. Εχει σαρκώδη βλαστό, με διακλαδώσεις, και ύψος που φτάνει το 1 - 1,5 μ. Τόσο στην άκρη όσο και στις διακλαδώσεις του φυτού σχηματίζονται οι κεφαλές, οι οποίες αποτελούνται από βράκτια (ανθόφυλλα) σε διαδοχική διάταξη που σχηματίζουν μια σφαίρα (το βρώσιμο τμήμα). Η συγκομιδή, ανάλογα με την ποικιλία και την περιοχή, αρχίζει από τα τέλη Νοεμβρίου και φτάνει μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού.
Η πρώιμη αργίτικη
Η αγκινάρα καλλιεργείται κυρίως στην Ιταλία, που είναι και ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο, στη Γαλλία αλλά και στην Ισπανία. Στη χώρα μας, η Πελοπόννησος καλύπτει το 70% του εγχώριου όγκου παραγωγής, ενώ σε μικρότερες εκτάσεις τη συναντάμε στην Κρήτη και στις Κυκλάδες. Κυρίαρχη ποικιλία είναι η Αργίτικη, η οποία ξεκίνησε να καλλιεργείται στην περιοχή των Ιρίων (Αργολίδα) το 1950-1960. Είναι ποικιλία πρώιμη και αρκετά παραγωγική. Οι κεφαλές της είναι συμπαγείς, σφαιροειδείς και μεγάλου μεγέθους, με φύλλα πλατιά -χωρίς αγκάθια-, χρώματος λαδοπράσινου. Εκτός από την Αργίτικη και την Ιώδη των Αθηνών, στην αγορά βρίσκουμε αρκετές ξένες ποικιλίες, που είτε έχουν καλλιεργηθεί εδώ είτε εισάγονται από το εξωτερικό. Τα είδη αυτά διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το μέγεθος και το χρώμα της κεφαλής (αποχρώσεις του πράσινου ως ελαφρώς ερυθρού), αλλά και ως προς την παρουσία ή μη αγκαθιών.
Εχει «κλειστή» καρδιά
Η αγκινάρα είναι φυτό αρκετά ανθεκτικό σε εχθρούς και ασθένειες και, επομένως, μη επιβαρυμένη καλλιεργητικά με αγροχημικά. Αυτό που πρέπει να προσέχουμε όταν αγοράζουμε αγκινάρες είναι να είναι συμπαγείς, σκληρές και χωρίς κηλίδες. Είναι προτιμότερο να επιλέγουμε τις μικρού μεγέθους κεφαλές που έχουν πάντα τις άκρες τους κλειστές. Και αυτό γιατί οι ανοιχτές είναι πιο σκληρές και έχουν χάσει πολλές από τις ιδιότητές τους. Τα εξωτερικά φύλλα των κεφαλών πρέπει να έχουν χρώμα σκούρο πράσινο, ενώ τα εσωτερικά να είναι μαλακά. Οσον αφορά το κοτσάνι, αυτό θα πρέπει να είναι σκληρό, χωρίς να έχει κιτρινισμένα τμήματα.
Αν πάλι πάνω σε αυτό υπάρχουν ακόμα φύλλα, τότε θα πρέπει να είναι φρέσκα και όχι ξερά. Για την καλύτερη συντήρησή τους, πρέπει να φυλάσσονται στο ψυγείο, αφού πρώτα κόψουμε τα εξωτερικά σκληρά φύλλα της κεφαλής και το κοτσάνι τους. Επειτα, τις πλένουμε και τις στεγνώνουμε καλά, τις τοποθετούμε σε μια πλαστική σακούλα, όχι ερμητικά κλεισμένη, για να μη μουχλιάσουν από την υπερβολική υγρασία. Με αυτό τον τρόπο διατηρούνται για 2 - 3 εβδομάδες, ενώ για ακόμη μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (5 - 6 μήνες) μπορούμε να τις συντηρήσουμε στην κατάψυξη.
Ισχυρό αντιοξειδωτικό
Πολύτιμη πηγή πολλών ευεργετικών για την υγεία μας συστατικών, η αγκινάρα έχει υψηλή διατροφική αξία. Τα 100 γρ. βρώσιμου μέρους περιέχουν αρκετή ποσότητα φυτικών ινών (5,5 γρ.) και χαμηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες (22 kcal). Είναι αρκετά πλούσιες κυρίως σε μέταλλα (κάλιο 376 mg, ασβέστιο 86 mg, φώσφορο 67 mg και μαγνήσιο 45 mg) και λιγότερο σε βιταμίνες (κυρίως A και C). Περιέχει σημαντικές ποσότητες καροτενοειδών (β-καροτένιο, λουτεΐνη και ζεαξανθίνη) και φυλλικού οξέως, ενώ, χάρη στην κυναρίνη, έχει ευεργετικές ιδιότητες. Η ουσία αυτή που της δίνει τη χαρακτηριστική πικρή γεύση διεγείρει την παραγωγή χολής, διευκολύνει τη λειτουργία του συκωτιού, των νεφρών και την ευκολότερη αποτοξίνωση του οργανισμού. Η κατανάλωσή της βοηθάει επίσης στην πέψη και στη μείωση της χοληστερίνης.

 

Γνωριμία με ένα φυτό: Φιρίκι Η «Τζάγκουαρ» των μήλων επιστρέφει




«Μυαλό φιρίκι» λέμε για να χαρακτηρίσουμε κάποιον με περιορισμένη ευφυΐα. Ετσι, όμως, υποτιμάμε ένα φρούτο με λαμπρό παρελθόν και... άδηλο μέλλον. Τη μοναδική δηλαδή ελληνική ποικιλία μήλου που, αν και υποσκελίστηκε από τις ξενόφερτες, δείχνει να ανακτά εκ νέου την εύνοια των αγροτών.
Πριν από 150 με 200 χρόνια εμφανίστηκε στο Πήλιο ένα μοναδικό στο είδος μήλο, μικρό στο μέγεθος και υπόξινο στη γεύση: το φιρίκι, το ήμερο και το άγριο (που δεν είναι βρώσιμο). Το φιρίκι είχε σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των υπόλοιπων ποικιλιών: ήταν ένα μήλο ανθεκτικό στις ασθένειες και με μεγάλη αντοχή μετά τη συγκομιδή. «Τον καιρό εκείνο δεν υπήρχαν ψυγεία και το διατηρούσαν σε δροσερές αποθήκες ή μέσα σε σεντούκια. Την καλύτερη ποιότητα την πωλούσαν στη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη», περιγράφει στο ΟΙΚΟ ο κ. Γιώργος Νάνος, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, που έχει εξειδικευθεί στα μήλα. Τα φιρίκια ενδημούσαν αρχικά μόνο στη Μαγνησία. «Στα τέλη του 19ου αιώνα πολλοί συμπατριώτες μας μετοίκησαν στην Αίγυπτο και πήραν μαζί τους σπόρο. Από αυτούς καλλιεργήθηκαν φιρίκια, τα οποία είχαν πολύ μεγάλη επιτυχία στην Αίγυπτο ως «μήλα Πηλίου»», εξηγεί ο Πηλιορείτης καθηγητής.
Γιατί άρχισε να σπανίζει
Η έλευση, ωστόσο, το 1910 του ψυγείου αποδείχθηκε καταστρεπτική για την ελληνική ποικιλία. «Με την εφεύρεση του ψυγείου εισήχθησαν από τις ΗΠΑ άλλες ποικιλίες, γλυκά τραγανά μήλα, που δυστυχώς υποσκέλισαν το ελληνικό μήλο. Το 1950 ήρθαν τα κόκκινα μήλα Starkin (Στάρκιν) και Delicious (Ντιλίσιους), που επικράτησαν στην αγορά και με τα οποία μπολιάστηκαν χιλιάδες φιρικιές». Οι μεσογειακοί λαοί προτιμούν τα γλυκά φρούτα και οι Ελληνες υπέκυψαν στη γλύκα τους, παρασύροντας και τους παραγωγούς.
Ετσι, το φιρίκι άρχισε να σπανίζει. «Στα δικά μας μέρη οι φιρικιές δεν καλλιεργούνταν συστηματικά, αφού οι άνθρωποι ασχολούνταν κυρίως με τα σιτηρά και την κτηνοτροφία», διηγείται στο ΟΙΚΟ ο βιοκαλλιεργητής φιρικιών κ. Γιώργος Λιόλιος από την Ελασσόνα. «Στα χωράφια υπήρχαν διάσπαρτες φιρικιές, πολλές από τις οποίες ήταν μπολιασμένες αγριαχλαδιές. Κάτω από τα δέντρα οι παππούδες μου ξαπόσταιναν από τον θέρο τρώγοντας μερικά φρούτα. Αντίστοιχα και τα ζώα ξεκουράζονταν στον ίσκιο μασουλώντας τους πεσμένους στη γη καρπούς», περιγράφει. Οι καιροί όμως άλλαξαν. «Οταν άρχισε η υπερεκμετάλλευση στον θεσσαλικό κάμπο, τα δέντρα αυτά ξεριζώθηκαν, γιατί εμπόδιζαν τα γεωργικά μηχανήματα».
Απαιτεί πολλή δουλειά
Οι λόγοι, ωστόσο, που το φιρίκι παραμερίστηκε ήταν πολλοί. «Η φιρικιά είναι ένα «λαίμαργο δέντρο», όπως λέμε στη δική μας γλώσσα. Απαιτεί πολλή δουλειά και η παραγωγή δεν είναι μεγάλη λόγω του μικρού μεγέθους», επισημαίνει ο κ. Λιόλιος, που εξακολουθεί να καλλιεργεί φιρίκια και μάλιστα με βιολογικό τρόπο. Ουσιαστικά, οι εργάτες δουλεύουν τριπλάσιες ώρες, καθώς το δέντρο γίνεται πολύ ψηλό και παράγει πολλαπλάσιο αριθμό μήλων από τις υπόλοιπες μηλιές. Χρειάζονται, λοιπόν, ειδικές σκάλες και περισσότερος χρόνος για τη συλλογή των καρπών, το αραίωμα και το κλάδεμα. «Είναι πολύ σημαντικό να αραιώσεις τη φιρικιά τη σωστή χρονική στιγμή, δηλαδή στα τέλη Μαΐου», λέει ο έμπειρος βιοκαλλιεργητής, «διαφορετικά την επόμενη χρονιά δεν θα έχεις σοδειά».
Η φιρικιά ενεργοποιεί από μόνη της μια μορφή «χειμερίας» νάρκης: αν τον ένα χρόνο δώσει μεγάλη παραγωγή, τον επόμενο «ξεκουράζεται». Η τακτική αυτή έχει πολλά πλεονεκτήματα: «Ο ήλιος βλέπει περισσότερο το ξύλο και τα φύλλα, με αποτέλεσμα να φωτοσυνθέτουν πιο γρήγορα και να δίνουν περισσότερη ζάχαρη στους καρπούς», υπογραμμίζει ο κ. Νάνος. «Κατ' αυτόν τον τρόπο οι καρποί μεγαλώνουν πιο πολύ, δημιουργώντας την υποδομή για την επόμενη σοδειά - τους οφθαλμούς του δέντρου». Στην ουσία, όσο μικρότερη είναι η βλάστηση του δέντρου, τόσο καλύτερη είναι η ποιότητα του καρπού. Σήμερα, διαχωρίζουμε δύο ποικιλίες: «Η παραδοσιακή είναι το μήλο σε διάσταση καρυδιού και μια μεταγενέστερη που έχει διαστάσεις γροθιάς, περίπου 65 χιλιοστών». Οσον αφορά τους εχθρούς της φιρικιάς, είναι οι ίδιοι με της μηλιάς: «Παλεύουμε να εξουδετερώσουμε την καρπόκαψα, το σκουλήκι του μήλου. Εμείς οι βιοκαλλιεργητές χρησιμοποιούμε φερομονικές κυρίως παγίδες».
Το κοκκινάδι μαρτυρεί τη γλύκα
Ενα σημαντικό χαρακτηριστικό γνώρισμά του είναι το χρώμα. «Το κλασικό είναι το πράσινο με λίγο ή περισσότερο κόκκινο επίχρωμα την περίοδο της συγκομιδής, τον Οκτώβριο δηλαδή», λέει στο ΟΙΚΟ ο κ. Νάνος. «Οσο προχωρεί προς την ωρίμαση, τον Ιανουάριο, μεταβάλλεται σε κίτρινο - πράσινο με λίγο κόκκινο πάλι». Το κόκκινο είναι εν πολλοίς το χρώμα της επιτυχίας: «Οσο πιο κόκκινο χρώμα έχει, τόσο πιο γευστικό και θρεπτικό είναι». Το «κοκκινάδι» προκύπτει από το φωτισμό του δέντρου που διευκολύνεται όταν έχει αραιωθεί σωστά, αλλά και από το υψόμετρο στο οποίο αναπτύσσεται το φυτό. «Οι αντιοξειδωτικές και φαινολικές ουσίες του φιρικιού, που είναι ευεργετικές για τον ανθρώπινο οργανισμό, πολλαπλασιάζονται όσο μεγαλώνει η κόκκινη επιφάνεια. Το ίδιο συμβαίνει με τη ζάχαρη και τα οξέα, τις θερμίδες δηλαδή, που συνδέονται με το χρώμα. «Το φιρίκι πρέπει να τρώγεται με τη φλούδα», συμβουλεύει ο κ. Νάνος, γιατί αλλιώς χάνει την αντιοξειδωτική του δράση. Οσο για τυχόν φυτοφάρμακα, μην ανησυχείτε: το φιρίκι δεν χρειάζεται χημικά για να παραχθεί, αλλά ακόμα και αν έχουν χρησιμοποιηθεί, διαλύονται μέχρι τη συγκομιδή - που γίνεται ένα μήνα αργότερα από τα άλλα μήλα».
Μια ξεχασμένη πoικιλία
Oι καταναλωτές δείχνουν σήμερα την προτίμησή τους σε άλλες ποικιλίες μήλων, κυρίως λόγω άγνοιας ή κόστους. «Αν πουλάω 100 κιλά κόκκινα μήλα, δίνω αντίστοιχα 20 κιλά ξινά και Γκόλντεν και μόνο 10 κιλά φιρίκι, παρότι τα διαθέτω στην ίδια τιμή», υπογραμμίζει ο βιοκαλλιεργητής. «Ωστόσο, ο κανόνας είναι άλλος», ισχυρίζεται ο κ. Νάνος. «Η τιμή του φιρικιού είναι 20% - 30% υψηλότερη. Οταν το άλλο μήλο κοστίζει στον αγοραστή 1,20 ευρώ το κιλό, το φιρίκι αγγίζει τα 2 ευρώ». Τα περιώνυμα μήλα είναι γνωστά στις μεγαλύτερες ηλικίες ««μας θυμίζεις τα παλιά», μου λένε πολλοί παππούδες στη λαϊκή», περιγράφει γελώντας ο κ. Λιόλιος. «Τα δικά μου φιρίκια είναι... κακομούτσουνα, επειδή έχουν σκουληκάκια, όπως τον παλιό καιρό. Για να τα προωθήσω, δίνω από ένα φιρίκι σε κάθε παιδάκι που περνάει από τον πάγκο μου, καθώς λόγω μεγέθους είναι ιδανικά για τους μικρούς καταναλωτές: γίνονται δύο χαψιές. Μετά από λίγο επιστρέφει η μαμά για να αγοράσει μερικά. «Τι είναι αυτό;» με ρωτάει και της εξηγώ». Εκτός όμως από την πώλησή του ως φρούτου, μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η μεταποίησή του, ιδιαίτερα το περίφημο πηλιορείτικο γλυκό κουταλιού φιρίκι, που φτιάχνεται με παραδοσιακό τρόπο.
Πρόβλημα η έλλειψη πολλαπλασιαστικού υλικού
Στην περίπτωση της φιρικιάς λειτούργησε και πάλι ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Οι καλλιεργητές χαίρονταν που πουλούσαν τη σοδειά τους, αλλά συν τω χρόνω ανακάλυψαν και τα μειονεκτήματα που είχαν οι ξενόφερτες ποικιλίες. «Είναι πολύ ευαίσθητες και απαιτούν χρήση φυτοφαρμάκων», επισημαίνει ο κ. Νάνος. «Τα τελευταία δε χρόνια παλεύουμε να βρούμε μια λύση για έναν μικροοργανισμό και δεν αφήνει τον καρπό να αναπτυχθεί». Σήμερα, πολλοί παραγωγοί ζητούν να επανέλθουν στη φιρικιά. «Τώρα, όμως, αντιμετωπίζουμε ένα άλλο πρόβλημα. Δεν έχουμε καθαρό πολλαπλασιαστικό υλικό ούτε ταυτοποιημένο. Τώρα, θέλουμε να ξεκινήσουμε πρόγραμμα επιλογής και αποθήκευσης γενετικού υλικού με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Παράλληλα, η νομαρχία ξεκινά διαδικασία για να εξασφαλιστεί το ΠΟΠ. Για να δούμε, θα προλάβουμε;» αναρωτιέται ο Θεσσαλός καθηγητής.
Τα μυστικά του φιρικιου
•   Οσο πιο κόκκινο, τόσο πιο γευστικό και θρεπτικό είναι.
•   Οι αντιοξειδωτικές και φαινολικές ουσίες του πολλαπλασιάζονται όσο μεγαλώνει η κόκκινη επιφάνεια.
•   Πρέπει να τρώγεται με τη φλούδα, αλλιώς χάνει την αντιοξειδωτική του δράση.
•   Δεν χρειάζεται φυτοφάρμακα, αλλά ακόμη και αν έχουν χρησιμοποιηθεί, διαλύονται μέχρι τη συγκομιδή του - ένα μήνα μετά τα άλλα μήλα.



Στον Φλοίσβο ρίχνει άγκυρα το ωκεανογραφικό σκάφος Tara




Η διεθνής ωκεανογραφική αποστολή Tara Oceans επισκέπτεται τις ελληνικές θάλασσες από 25-29 Νοεμβρίου
Επί τρία χρόνια θα κάνει τον γύρο του κόσμου, πιάνοντας λιμάνι κάθε εβδομάδα σε μια διαφορετική χώρα. Δεν πρόκειται για κάποιο πολυτελές κρουαζιερόπλοιο, αλλά για ένα σκάφος μοναδικό στο είδος του, καθώς εκτελεί μια από τις μεγαλύτερες θαλάσσιες εξερευνητικές αποστολές έπειτα από τα ταξίδια των μεγάλων θαλασσοπόρων και το ταξίδι του Δαρβίνου με το θρυλικό πλοίο Μπιγκλ.
Το σκάφος με το υποβλητικό όνομα Tara, που παραπέμπει σε βουδιστικές θεότητες, αρχαίες πόλεις, μυθιστορηματικές περσόνες ή κινηματογραφικούς ήρωες, στις 25 Νοεμβρίου θα αγκυροβολήσει στη μαρίνα του Φλοίσβου, τον δέκατο από τους περίπου πενήντα σταθμούς του ταξιδιού του.
Το μήκους 36 μέτρων ιστιοφόρο έχει ήδη στο ενεργητικό του επτά αποστολές, την τελευταία στην Αρκτική με αντικείμενο τη μελέτη των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους πάγους. Τον περασμένο Σεπτέμβριο άνοιξε πανιά από το λιμάνι Λοριάν της Βρετάνης, ξεκινώντας ένα από τα μεγαλύτερα εξερευνητικά ταξίδια στην Ιστορία: τον περίπλου της Γης με στόχο την πρώτη πλήρη μελέτη του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Οι ωκεανοί αποτελούν τον δεύτερο «πνεύμονα» του πλανήτη μας μετά τα δάση. Καλύπτουν τα δύο τρίτα του πλανήτη και αποτελούνται από τεράστιες εκτάσεις υγρών λειμώνων στους οποίους ζει το γνωστό σε όλους πλαγκτόν καθώς και άλλοι μικροοργανισμοί. Οι λειμώνες αυτοί αποτελούν, μέσω της φωτοσυνθετικής τους δραστηριότητας, μια σημαντική πηγή οξυγόνου. Ταυτόχρονα όμως αποτελούν και μια σημαντική δεξαμενή αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, αφού απορροφούν περισσότερο από το μισό του CO2 που παράγεται στη Γη. Συνεπώς η προστασία των ωκεανών είναι ένα ζήτημα που μας αφορά άμεσα γιατί από αυτήν εξαρτάται η επιβίωση του πλανήτη. Δυστυχώς όμως αυτό το σύνθετο οικοσύστημα, το οποίο απειλείται σήμερα από την κλιματική αλλαγή και τη μόλυνση, έχει μελετηθεί ελάχιστα, με αποτέλεσμα να υποτιμάται η σπουδαιότητά του για το μέλλον του πλανήτη.
Το μεγάλο αυτό επιστημονικό κενό φιλοδοξεί να καλύψει η διεθνής επιστημονική αποστολή Tara Oceans ταξιδεύοντας επί τρία χρόνια στους επτά ωκεανούς του πλανήτη και μελετώντας με τη βοήθεια των πλέον εξελιγμένων μεθόδων το θαλάσσιο οικοσύστημα και κυρίως τα κοραλλιογενή συμπλέγματα που απειλούνται άμεσα. Για την αποστολή θα επιστρατευτούν όλοι οι επιστημονικοί κλάδοι που σχετίζονται με τη μελέτη των ωκεανών. Ωκεανογράφοι, βιολόγοι, γενετιστές και φυσικοί από διακεκριμένα εργαστήρια θα συνεργαστούν σε περισσότερους από δώδεκα τομείς έρευνας. Περισσότεροι από εκατό επιστήμονες θα συμμετάσχουν άμεσα στη συνέχεια της αποστολής επί ξηράς για να δώσουν στη συνέχεια τη σκυτάλη σε ένα δίκτυο διεθνών ινστιτούτων και εργαστηρίων που θα προχωρήσουν στη λεπτομερή ανάλυση των δεδομένων και των δειγμάτων.
Για να κοινοποιήσει και να αξιοποιήσει τα πορίσματά της, η Tara Oceans θα δημιουργήσει μια δημόσια βάση δεδομένων με ελεύθερη πρόσβαση για τον καθένα: τη Bio-bank. Η ευθύνη για τη διαχείρισή της θα ανατεθεί σε διακεκριμένα διεθνή ινστιτούτα. Η τεράστια αυτή βάση θα ενσωματώσει τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις στις γνώσεις της αποστολής, καθώς και το σύνολο των ad hoc επιστημονικών συνεισφορών, αποτελώντας σημαντικό σημείο αναφοράς και πολύτιμη πηγή μελέτης για πολλές γενιές ερευνητών.
Βασικός υποστηρικτής της αποστολής Tara Oceans είναι το Tara Expeditions, ένα πρόγραμμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που χρηματοδοτείται από τον γαλλικό οίκο μόδας agnes b. Επικεφαλής του προγράμματος αυτού είναι ο Etienne Bourgois, γενικός διευθυντής του οίκου. Η ιδέα όμως ανήκει στον γενικό επιστημονικό συντονιστή του εγχειρήματος, Eric Karsenti, διευθυντή έρευνας στο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας (EMBL) στη Χαϊδελβέργη και στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS). «Πριν από καμιά δεκαριά χρόνια διάβαζα "Το ταξίδι του Μπιγκλ" του Δαρβίνου, όπου περιέγραφε την περιπέτεια χάρη στην οποία γεννήθηκε η θεωρία της εξέλιξης των ειδών, στην οποία βασίζονται πλέον τόσο η βιολογία όσο και η ανθρωπολογία. Ετσι σκέφθηκα ότι θα μπορούσε να γίνει σήμερα ένα ανάλογο ταξίδι για να διερευνηθεί η βιοποικιλότητα των ωκεανών και, ειδικότερα, του πλαγκτόν και των κοραλλιογενών υφάλων».
Το περιπετειώδες ταξίδι του Δαρβίνου με το Μπιγκλ πρόσφερε στον Δαρβίνο όλα τα αναγκαία παρατηρησιακά δεδομένα για να προχωρήσει, έπειτα από πολλά χρόνια, στη διατύπωση της επαναστατικής θεωρίας του για την εξέλιξη.
Το όραμα των σύγχρονων επιστημόνων που συμμετέχουν στην αποστολή Tara Oceans ενδέχεται να αποδειχθεί εξίσου σημαντικό, αφού φιλοδοξούν αφενός να δημιουργήσουν ένα μοναδικό παρατηρητήριο της βιοποικιλότητας των ωκεανών εξερευνώντας δύσβατες περιοχές και αντιμετωπίζοντας ακραίες συνθήκες και αφετέρου να ενημερώσουν κατάλληλα τη διεθνή κοινότητα και τις κυβερνήσεις για την οικολογική υγεία των ωκεανών, ευαισθητοποιώντας έτσι την κοινή γνώμη για τους κινδύνους που συνεπάγεται η οικολογική υποβάθμισή τους.
Τη διεθνή αποστολή θα υποδεχθούν επίσημα εκπρόσωποι του ελληνικού κράτους, της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας, της γαλλικής πρεσβείας στην Ελλάδα, ενώ το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών έχει αναλάβει την προβολή και την ενημέρωση του ελληνικού κοινού για τη σημασία της διεθνούς αυτής αποστολής.
Περισσότερες πληροφορίες για την αποστολή Tara Oceans υπάρχουν στην ιστοσελίδα http://oceans. taraexpeditions.org. *

Κυριακή 22 Νοεμβρίου 2009

WWF: Ζημιές 28 τρισ. δολαρίων από το λιώσιμο των πάγων ως το 2050

Σε κίνδυνο 100 μεγάλες παράκτιες πόλεις του πλανήτη
Οι πλημμύρες που θα προκληθούν σε περισσότερες από 100 μεγάλες παράκτιες πόλεις στον κόσμο μετά το λιώσιμο των πάγων μπορούν να προκαλέσουν ζημιές έως και 28 τρισ. δολαρίων το 2050, δείχνει έρευνα του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF), τα αποτελέσματα της οποίας δόθηκαν σήμερα στη δημοσιότητα.
"Αν η θερμοκρασία αυξηθεί μεταξύ των 0,5 και 2 βαθμών ως το 2050, είναι πιθανό η στάθμη της θάλασσας να ανέβει κατά μισό μέτρο, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές ζημιές", εξήγησε η υπεύθυνη για το Κλίμα και την Ενέργεια στο WWF Suisse Ουλρίκε Σάουλ.
Ένα τέτοιο σενάριο ανόδου της στάθμης της θάλασσας θα προκαλέσει ζημιές έως και 28.000 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις 136 πιο σημαντικές παράκτιες πόλεις του κόσμου, σύμφωνα με την έρευνα, στην οποία μετείχε η γερμανική ασφαλιστική εταιρεία Allianz. "Αν οι σημερινές πολιτικές όσον αφορά την προστασία του κλίματος δεν αλλάξουν, είναι πιο πιθανό ότι θα έχουμε αύξηση (της θερμοκρασίας) 2 βαθμών το 2050", σημείωσε η Σάουλ.
Η βορειοανατολική ακτή των ΗΠΑ είναι μία περιοχή που θα επηρεαστεί πολύ περισσότερο από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η οποία μπορεί εκεί να αυξηθεί κατά επιπλέον 15 εκατοστά σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Στη Νέα Υόρκη "μια άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορεί να επιδεινωθεί από μια αύξηση της συχνότητας και της σοβαρότητας των θυελλών και των τυφώνων", σύμφωνα πάντα με την έρευνα.
Σε συνδυασμό με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ένας τυφώνας της κατηγορίας 4 που θα πλήξει την αμερικανική αυτή πόλη μπορεί να προκαλέσει ζημιές άνω των 5.000 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2050, έναντι 1.000 δισεκατομμυρίων σήμερα, σύμφωνα με το WWF.
"Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οφείλουμε να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια για να εμποδίσουμε μια αύξηση των θερμοκρασιών άνω των 2 βαθμών σε σχέση με τις θερμοκρασίες που είχαμε την προβιομηχανική εποχή", προειδοποιεί ο Ουόλτερ Βέτερλι, ένας από τους διευθυντής της WWF Suisse.
Για να το επιτύχουμε αυτό, οι βιομηχανικές χώρες οφείλουν να μειώσουν τις εκπομπές CO2 κατά 40% ως το 2020, κρίνει η οργάνωση αυτή και καλεί τις κυβερνήσεις που θα μετάσχουν στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα το Δεκέμβριο στην Κοπεγχάγη να υιοθετήσουν "μια φιλόδοξη και δεσμευτική συμφωνία" για την αντικατάσταση του πρωτοκόλλου του Κιότο, η ισχύς του οποίου εκπνέει το 2012.
(Πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Λιώνει η Ανταρκτική



Λιώνει η Ανταρκτική
Χάνει κατά μέσον όρο από 5 έως 109 γιγατόνους πάγους το χρόνο, από τον Απρίλιο του 2002 έως τον Ιανουάριο του 2009. Γρηγορότερα λιώουν οι πάγοι στην ανατολική Ανταρκτική μετά το 2006, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει ταχύτερη του αναμενομένου άνοδο της στάθμης των θαλασσών, σύμφωνα με μελέτη επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο του Τέξας.  Στη μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature's Geoscience οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η ανατολική Ανταρκτική χάνει κατά μέσον όρο από 5 έως 109 γιγατόνους πάγους το χρόνο, από τον Απρίλιο του 2002 έως τον Ιανουάριο του 2009, αλλά μετά το 2006 ο ρυθμός με τον οποίο λιώνουν οι πάγοι έχει επιταχυνθεί. «Το βασικό αποτέλεσμα είναι ότι αρχίσαμε να παρατηρούμε μεγάλες απώλειες πάγων στην ανατολική Ανταρκτική, κυρίως στις παράκτιες περιοχές, μετά το 2006», δήλωσε ο Ζιανλί Τσεν, του κέντρου διαστημικών ερευνών του πανεπιστημίου του Τέξας, ο οποίος είναι ένας από τους συντάκτες της μελέτης. «Αυτό, εάν επιβεβαιωθεί, μπορεί να σημαίνει μία σημαντική αλλαγή στην ανατολική Ανταρκτική, που μπορεί να έχει μεγάλες συνέπειες στα επίπεδα των θαλασσών στον κόσμο», πρόσθεσε ο Τσεν. Η πλήρης έκθεση είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα at http://www.nature.com/ngeo.

Πηγή: Εφημερίιδα ΕΘΝΟΣ

Αρκούδα με το μικρό της εγκλωβίστηκαν σε δρόμο


Αίσιο τέλος είχε η περιπέτεια της θηλυκής αρκούδας με το αρκουδάκι της στην Καστοριά. Φωτογραφία αρχείου Η ευαισθησία ενός διερχόμενου οδηγού και η άμεση κινητοποίηση της Τροχαίας Καστοριάς και του «Αρκτούρου» έσωσαν από σοβαρό κίνδυνο μια ενήλικη θηλυκή αρκούδα και το μόλις 10 μηνών αρκουδάκι της, που εγκλωβίστηκαν νωρίς χθες το πρωί μέσα στο οδόστρωμα σε δρόμο ταχείας κυκλοφορίας, κάθετο της Εγνατίας Οδού. 

Αίσιο τέλος είχε η περιπέτεια της θηλυκής αρκούδας με το αρκουδάκι της στην Καστοριά. Φωτογραφία αρχείου


Ο οδηγός που είδε τα δύο ζώα εγκλωβισμένα και φοβισμένα στον δρόμο μεταξύ Νεάπολης, Κοζάνης και Καστοριάς, κοντά στο Κωσταράζι, ενημέρωσε την αστυνομία, η οποία διέκοψε άμεσα την κυκλοφορία στο συγκεκριμένο τμήμα και ειδοποίησε τον «Αρκτούρο» για να απεγκλωβίσει τα ζώα.
Αυτό βοήθησε την αρκούδα και το μικρό της να απομακρυνθούν ήρεμα από τον δρόμο, προς το παραποτάμιο δάσος του Αλιάκμονα.
Σύμφωνα με τον «Αρκτούρο», είναι η τρίτη φορά που διαδραματίζεται ανάλογο περιστατικό μέσα σε έναν μήνα, ενώ πολλαπλάσιες είναι οι αναφορές για διέλευση αρκούδας με μικρό στο συγκεκριμένο σημείο. Το ένα από τα οκτώ φετινά τροχαία με θύματα αρκούδες σημειώθηκε στο ίδιο σημείο. Η σαθρότητα του εδάφους και οι δυνατές βροχοπτώσεις του τελευταίου διαστήματος είχαν ως αποτέλεσμα να υποχωρήσει ο προστατευτικός φράχτης σε πολλά σημεία της Εγνατίας Οδού και των κάθετων αξόνων. Στο συγκεκριμένο σημείο, 13 συνεχόμενοι πάσσαλοι βρίσκονται εδώ και μέρες πεσμένοι στο έδαφος, επιτρέποντας τη διάβαση μικρών και μεγαλύτερων ειδών πανίδας στον δρόμο ταχείας κυκλοφορίας.
Πηγή: Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ

Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 2009

Σήμα κινδύνου για τα καρχαριοειδή στη Μεσόγειο


Δραματικό SOS για τη συστηματική εξόντωση των καρχαριοειδών στις ευρωπαϊκές θάλασσες, εκπέμπει ο Σύλλογος Ερασιτεχνών Αυτοδυτών «Τηθύς». Επισημαίνοντας πως το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού των καρχαριών έχει αφανιστεί, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τις οικολογικές ισορροπίες, ο Σύλλογος ζητά μέτρα για την προστασία του πλέον απειλούμενου είδους θαλάσσιας πανίδας.
«Κάθε χρόνο σκοτώνονται 100 εκ. καρχαρίες», λέει στο «Εθνος» η κ. Μαρία Σαλωμίδου, εκ μέρους του «Τηθύς». Βασικότερη αιτία είναι οι... γκουρμέ ορέξεις μας: τα πτερύγια του καρχαρία -τα οποία κοστίζουν στην ασιατική αγορά από 400 έως 500 ευρώ το κιλό- χρησιμοποιούνται για την παρασκευή σούπας, στην οποία αποδίδονται δυναμωτικές ιδιότητες, παρότι αυτή η πεποίθηση δεν έχει αποδειχτεί επιστημονικά. «Ανεβάζουν τους καρχαρίες στο σκάφος ενώ είναι ακόμη ζωντανοί, τους κόβουν τα πτερύγια και τους ξαναρίχνουν στη θάλασσα, ώσπου να επέλθει ο αργός και βασανιστικός θάνατός τους», εξηγεί η κ. Σαλωμίδου.
Στοιχεία
Οι αυτοδύτες τονίζουν, επίσης, πως η θρυλούμενη επιθετικότητα των καρχαριών συνιστά υπεραπλούστευση της πραγματικότητας, καθώς αρκετά είδη τρέφονται αποκλειστικά με πλαγκτόν.

Σύμφωνα με στοιχεία της UNEP, η Μεσόγειος φιλοξενεί μία μεγάλη ποικιλία καρχαριών και συγγενικών ειδών, ήτοι 47 είδη καρχαριών και 38 σαλαχιών. Από αυτά, τα 14 είναι καταλογογραφημένα από «ευάλωτα» έως «απειλούμενα σε κρίσιμο στάδιο».
Στις ελληνικές θάλασσες, σύμφωνα με έρευνες του Δρ ωκεανογράφου Δ. Δαμαλά, εντοπίζονται τουλάχιστον 35 είδη, ανάμεσα στα οποία Σκυλόψαρα, Κεντρόνια, Γαλέοι, Προσκυνητές και οι Μεγάλοι Λευκοί, οι οποίοι καταγράφονται ως «πολύ απειλούμενο είδος».
Το τελευταίο είδος, οι Προσκυνητές και το Διαβολόψαρο προστατεύονται και από την Ελληνική Νομοθεσία, όμως δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις παραβίασής της ή πλημμελούς ελέγχου για την εφαρμογή της.
Πηγή: Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ

Το Αρχιπέλαγος, Ινστιτούτο Θαλάσσιας & Περιβαλλοντικής Έρευνας Αιγαίου

Πραγματοποιήθηκε  η Πανευρωπαϊκή Εβδομάδα Καρχαρία (10-18 Οκτωβρίου) με πληθώρα εκδηλώσεων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στόχο την ενημέρωση της κοινής γνώμης για τον κίνδυνο εξαφάνισης που αντιμετωπίζει το 1/3 καρχαριών και καρχαριοειδών στην Ευρώπη και την άσκηση πιέσεων για τη διαμόρφωση αυστηρότερου νομοθετικού πλαισίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το γεγονός αποτελεί παράλληλα, μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για να προσεγγίσουμε μια άγνωστη - για τους περισσότερους - πτυχή των ελληνικών θαλασσών.
Το Αρχιπέλαγος, Ι.ΘΑ.Π.Ε.Α, ως μέλος της οργάνωσης Shark Alliance συμμετείχε εντείνοντας την καμπάνια ενημέρωσης για αυτό το θαυμαστό και άγνωστο κομμάτι του φυσικού πλούτου των θαλασσών μας, το οποίο από θηρευτής έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε άκρως ευάλωτο θήραμα.

Στη Μεσόγειο συναντώνται 47 είδη καρχαριών και καρχαριοειδών, πάνω από το 1/3 των οποίων έχουν χαρακτηριστεί ως απειλούμενα. Τα περισσότερα από τα είδη αυτά συναντώνται στις ελληνικές θάλασσες, όμως οι πληθυσμοί τους μειώνονται συνεχώς ως αποτέλεσμα διάφορων, έμμεσων κυρίως απειλών. Στην Ελλάδα σήμερα δεν εφαρμόζεται κανένα μέτρο προστασίας, ούτε καν για τα συμπαθή στο κοινό προστατευόμενα θαλάσσια είδη όπως είναι τα δελφίνια, πόσω μάλλον για τους καρχαρίες, η θανάτωση των οποίων συχνά διατυμπανίζεται ως επίτευγμα από τα ΜΜΕ.

Στις ελληνικές θάλασσες λίγα είδη καρχαρία αλιεύονται στοχευμένα (κυρίως τα μη προστατευόμενα είδη), ενώ η ακούσια αλίευση (by-catch) είναι συχνό φαινόμενο. Τα μεσογειακά αποθέματα καρχαριών στο σύνολό τους, πιστεύεται ότι βρίσκονται κοντά στην ολική εξαφάνιση. Οι καρχαρίες, ως κορυφαίοι θηρευτές στην τροφική αλυσίδα, ρυθμίζουν τη βιοποικιλότητα και αφθονία των ειδών και ως εκ τούτου αποτελούν είδη με μεγάλη οικολογική σημασία για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Δεδομένου ότι διατηρούν τους πληθυσμούς άλλων ψαριών «υπό έλεγχο», η μείωση του πληθυσμού τους μπορεί να έχει σύνθετες και απρόβλεπτες συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης και της μείωσης των αποθεμάτων σημαντικών εμπορικών ειδών.



Η κυριότερη απειλή για την επιβίωση των καρχαριών στην Ελλάδα είναι οι ακούσιες συλλήψεις. Οι περισσότερες δεν καταγράφονται, ενώ από τα λίγα είδη που καταγράφονται στα περισσότερα αποδίδεται το ίδιο όνομα, ενώ οι ακούσιες συλλήψεις επιστρέφονται στη θάλασσα πριν καταγραφούν. Έτσι καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη η προσπάθεια υπολογισμού της πραγματικής μείωσης των καρχαριών στις ελληνικές θάλασσες, κάτι που ενισχύεται και από το γεγονός ότι η έρευνα, και κατ’ επέκταση η γνώση για τους καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες είναι πολύ περιορισμένη. Ως αποτέλεσμα η μείωση των ειδών μπορεί να περάσει απαρατήρητη για πολύ καιρό και όταν πια παρατηρηθεί μπορεί να είναι πολύ αργά για να αντιστραφεί η κατάσταση.
Η πρακτική του shark finning, της αφαίρεσης δηλαδή του πτερυγίου του καρχαρία (η σούπα από πτερύγια καρχαρία συγκαταλέγεται στις gourmet απολαύσεις) και της απόρριψης του υπόλοιπου σώματος στη θάλασσα, είναι άλλη μια απειλή για τα ζώα αυτά. Δίχως τα πτερύγια τους η κολύμβηση και εν τέλει η επιβίωση τους καθίσταται προφανώς αδύνατη. Η ζήτηση για τα πτερύγια καρχαρία αυξάνεται κατά 5% το χρόνο, με αποτέλεσμα περισσότεροι καρχαρίες να αλιεύονται για αυτόν τον λόγο.
Μια ακόμη σημαντική απειλή είναι η ρύπανση λόγω της αυξανόμενης παράκτιας ανάπτυξης, που οδηγεί σε βιοσυσσώρευση των ρύπων. Τα βαρέα μέταλλα είναι ιδιαίτερα τοξικά για τους ζωικούς ιστούς ενώ πλαστικά απορρίματα που καταλήγουν στους ωκεανούς μπορεί να προκαλέσουν ζημιά στα βράγχια και τα πτερύγια.
Λόγω των παραπάνω απειλών, αρκετά είδη καρχαρία έχουν μειωθεί έως και 90% παγκοσμίως,
Διάφορα είδη καρχαριών προστατεύονται στη Mεσόγειο και τις ελληνικές θάλασσες στο πλαίσιο διεθνών και ευρωπαϊκών συνθηκών. Υπάρχει επίσης μια συνολική απαγόρευση στην αλιεία με παρασυρόμενα αφρόδιχτα και στο shark finning . Σε πολλές χώρες ένα σύστημα αδειών έχει εισαχθεί για την αλιεία καρχαριών.
Προκειμένου να σταματήσει η μείωση των πληθυσμών των καρχαριών στις ελληνικές θάλασσες, απαιτείται:

  • να υπάρξει επιτέλους εφαρμογή της υπάρχουσας εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας και οδηγίων για την προστασία των απειλούμενων ειδών και τη συνολική διαχείριση των αλιευτικών δραστηριοτήτων
  • θεσμικό πλαίσιο ελέγχου για την αλιεία, καθώς επίσης και εφαρμογή σχεδίου διαχείρισης
    ενημέρωση του κοινού και ευαισθητοποίηση, ώστε η αρνητική εικόνα που έχουμε για τους καρχαρίες να αποτελέσει παρελθόν.
  • Οι καρχαρίες συνιστούν ένα θαυμαστό και άγνωστο κομμάτι του φυσικού πλούτου των θαλασσών μας, το οποίο οφείλουμε να προστατεύσουμε και να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές.