Παρασκευή 30 Απριλίου 2010

Μεταλλαγμένα: Για ποιον χτυπάει η... πατάτα;

Η Ε.Ε. είπε «ναι» στη μεταλλαγμένη πατάτα. Η Ελλάδα θα καταφέρει να πει «όχι»;

Της ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΜΑΝΔΡΑΚΟΥ, ΟΙΚΟ - εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 
Η Ε.Ε. είπε «ναι» στην καλλιέργεια της γενετικά τροποποιημένης πατάτας Amflora. Η Ελλάδα συνεχίζει να αντιστέκεται. Θα καταφέρει η χώρα μας να αφήσει έξω από τα σύνορά της τη νέα πατάτα της BASF; Μπορεί η Amflora να μην προορίζεται για βρώση, αλλά για βιομηχανική χρήση, όμως παραμένουν σοβαρά ερωτηματικά ως προς τους κινδύνους που μπορεί να εγκυμονεί για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, καθώς και το ποια «παραθυράκια» μπορεί να ανοίξουν στην πορεία, που θα τη φέρουν στο... πιάτο μας.Το όνομά της μας... γυροφέρνει από το 1996. Πλασαρίστηκε ως το προϊόν «πράσινης» τεχνολογίας, που θα μπορούσε να γλιτώσει τις βιομηχανίες οικοδομικών υλικών από τη σπατάλη νερού και ενέργειας. Βλέπετε, η γενετικά τροποποιημένη πατάτα Amflora της γερμανικής εταιρείας BASF, την καλλιέργεια της οποίας ενέκρινε πρόσφατα η Ε.Ε. με συνοπτικές διαδικασίες, δεν είναι βρώσιμη. Προορίζεται κατά κύριο λόγο για βιομηχανική χρήση, θα χρησιμοποιηθεί για να παρασκευαστούν κόλλες και βερνίκια, αλλά και για ζωοτροφές και λιπάσματα. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι το εξής: Σε αντίθεση με τις συμβατικές πατάτες, που περιέχουν δύο τύπους υδατάνθρακα (την αμυλόζη και την αμυλοπηκτίνη), στην Amflora έχει εξουδετερωθεί το γονίδιο που παράγει την αμυλόζη, με αποτέλεσμα να αποτελείται κατά 99% από αμυλοπηκτίνη. Ο συγκεκριμένος τύπος αμύλου είναι χρήσιμος στην οικοδομική βιομηχανία, καθώς βελτιώνει τις ιδιότητες της κόλλας και των δομικών υλικών. Αυτό δεν σημαίνει ότι και η συμβατική πατάτα δεν μπορεί να κάνει την ίδια δουλειά (όπως εξάλλου την έκανε μέχρι τώρα). Η διαφορά είναι πως η Amflora απαλλάσσει από την κοστοβόρα διαδικασία του διαχωρισμού των δύο ουσιών.
Περί αυτού πρόκειται λοιπόν: μια βολική λύση για πιο φθηνή παρασκευή δομικών υλικών, με τίμημα τους άγνωστους κινδύνους που μπορεί να εγκυμονεί το νέο προϊόν για τον άνθρωπο και το περιβάλλον - οι οποίοι δεν είναι λίγοι. Γι' αυτό, ίσως, και η αίτηση για την καλλιέργειά της σε ευρωπαϊκά χωράφια παρέμενε στο συρτάρι επί δεκατέσσερα χρόνια, ώσπου τη «θυμήθηκε» τον περασμένο Φεβρουάριο ο επίτροπος Υγείας και Πολιτικής Καταναλωτών Τζον Ντάλι, σε συνεργασία με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόζο. Ενεργοποιώντας την αποκαλούμενη «γραπτή διαδικασία», κατά την οποία τα μέλη της Επιτροπής καλούνται να υποβάλουν απλώς γραπτά σχόλια με τις αντιρρήσεις ή τις διαφωνίες τους, εν προκειμένω μέσα σε ελάχιστες εργάσιμες ημέρες, πέτυχε με συνοπτικές διαδικασίες στις 2 Μαρτίου την έγκριση καλλιέργειάς της εντός της Ε.Ε. Οσο για τις επιστημονικές ενδείξεις που θέτουν σοβαρά ερωτηματικά ως προς τους κινδύνους, η Επιτροπή προφανώς επέλεξε να τις αγνοήσει. Και μας το σέρβιρε από την πίσω πόρτα.
Θα τη φάμε;
Αμεσα λοιπόν δεν θα φτάσει στο πιάτο μας. Ομως, υπάρχουν και τα... παραθυράκια. «Αν καλλιεργηθεί και αρχίσει να επιμολύνει τις γειτονικές φυτείες συμβατικής καλλιέργειας μέσω επικονίασης, είναι ένα θέμα. Αυτήν τη στιγμή η Amflora προορίζεται για βιομηχανική χρήση, αλλά δεν ξέρουμε τι άλλο θα ακολουθήσει. Δεν απαντιέται ξεκάθαρα αν θα τη φάμε ή όχι», εξηγεί η κ. Ελενα Δανάλη, υπεύθυνη της εκστρατείας της Greenpeace κατά των μεταλλαγμένων. «Εξάλλου, η Amflora προορίζεται και για ζωοτροφές. Είτε πιει κανείς γάλα από αγελάδα είτε φάει αυγό από κοτόπουλο που έχουν εκτραφεί με γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς μπορεί να συμβεί.
Και εφόσον δεν το γνωρίζουμε και δεν μπορεί να διασφαλιστούν με βεβαιότητα οι συνέπειες, η Amflora δεν έχει θέση στις ευρωπαϊκές καλλιέργειες». Η Ελλάδα πάντως, σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, δεν θα επιτρέψει την καλλιέργεια της μεταλλαγμένης πατάτας. «Η πρόθεσή μας είναι να ενεργοποιήσουμε νομικές ρήτρες που θα απαγορεύουν την καλλιέργεια της Amflora, όπως προβλέπεται από τις ευρωπαϊκές οδηγίες 2002/53 και 2001/18, καταθέτοντας επιστημονική τεκμηρίωση που δικαιολογεί την απόφασή μας. Εχουμε εφαρμόσει και στο παρελθόν αντίστοιχη διαδικασία», σημειώνει η κ. Γεωργία Μπαζώτη, γενική γραμματέας Αγροτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων.
Την εθνική πρωτοβουλία «χαιρέτισε» και η Ελληνίδα επίτροπος Θαλασσίων Υποθέσεων και Αλιείας κ. Μαρία Δαμανάκη, που ωστόσο προηγουμένως είχε συναινέσει στην αδειοδότηση της Amflora παρά τη σταθερή θέση της κατά των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Και αυτό με το επιχείρημα ότι η καλλιέργεια της ' πατάτας της BASF δεν επιβάλλεται στα κράτη-μέλη, αλλά ότι τα εθνικά κοινοβούλια έχουν την ευχέρεια να αποφασίσουν για το αν θα την επιτρέψουν ή όχι. Η ουσία πάντως είναι ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια αμφιλεγόμενη καλλιέργεια, τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι αγρότες γυρίζουν επιδεικτικά την πλάτη τους στα μεταλλαγμένα· σύμφωνα με έκθεση της Greenpeace, μέσα στο 2009 η καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένου καλαμποκιού μειώθηκε κατά 11%.
Οι κίνδυνοι από μια παράνομη(!) καλλιέργεια
Δεν είναι όμως αυτά τα μοναδικά αγκάθια της ιστορίας. Η μεταλλαγμένη πατάτα της BASF περιέχει γονίδιο ανθεκτικότητας σε δύο αντιβιοτικά, την καναμυκίνη και τη νεομυκίνη. Το 2001, η Ε.Ε. ζητούσε με νόμο, που θέσπισε, την απόσυρση ώς το 2004 από τα μεταλλαγμένα των γονιδίων που είναι ανθεκτικά σε αντιβιοτικά και μπορούν να απειλήσουν την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Εννέα χρόνια αργότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίμησε να μην το λάβει υπόψη της και να δώσει το πράσινο φως για την καλλιέργεια της Amflora. «Οποιοσδήποτε προσφύγει στα δικαστήρια κατά της απόφασης της επιτροπής θα δικαιωθεί, γιατί, σύμφωνα με τη σχετική ευρωπαϊκή οδηγία, η αδειοδότηση είναι παράνομη», τονίζει ο κ. Δημήτρης Κουρέτας, καθηγητής στο Τμήμα Βιοχημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
«Η BASF θα πρέπει να τεθεί υπό νομική και επιστημονική διαβούλευση για το κατά πόσον έχει ευθύνη και τι ευθύνη ακριβώς για το περιβαλλοντικό ρίσκο που παίρνουμε με την καλλιέργεια της συγκεκριμένης πατάτας στην Ευρώπη. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα επιστημονικού ινστιτούτου από το Μπραουντσβάιχ της Γερμανίας, το γονίδιο ανθεκτικότητας της Amflora στην καναμυκίνη μεταφέρεται σε μικρόβια του εδάφους, με αποτέλεσμα την ενδεχόμενη ανθεκτικότητα αυτών των μικροβίων, που θα μπορούσε να επηρεάσει τα ζώα και το περιβάλλον», λέει ο κ. Κουρέτας.
«Γιατί τα μικρόβια αυτά μπορεί να μεταφερθούν στα ζώα που διαβιούν στην περιοχή ή τρώνε παραπροϊόντα της εν λόγω πατάτας, για παράδειγμα ζωοτροφές. Θα πει κανείς ότι, και αν ένα ζώο δεν το «πιάνει» αυτό το αντιβιοτικό, θα το «πιάσει» κάποιο άλλο. Δεν είναι όμως αυτό το θέμα. Οταν δημιουργείς έναν φυσικό πληθυσμό βακτηρίων ανθεκτικό σε ένα αντιβιοτικό, δεν ξέρεις πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Δεν γνωρίζεις πού θα πάει αυτή η μικροβιακή κοινότητα, πού θα μεταφερθεί και πού θα μεγαλώσει. Αφενός λοιπόν πρόκειται για έναν υπαρκτό κίνδυνο, αφετέρου για μια απόφαση που καταστρατηγεί την αρχή της προφύλαξης». Πλην των άλλων, η πατάτα ως καλλιέργεια παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα. Η γεωργική πρακτική έχει δείξει ότι οι κόνδυλοί της δεν βγαίνουν ποτέ όλοι όταν ο αγρότης μαζεύει τη σοδειά του. Ορισμένοι παραμένουν στο έδαφος, αποτελώντας πρόβλημα για την επόμενη χρονιά, όταν ο παραγωγός, αντί της μεταλλαγμένης, σπείρει συμβατική πατάτα. Συνεπώς, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος...
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ AMFLORA
ΟΝΟΜΑ: Amflora
ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΣ: BASF
ΕΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Η πρώτη αίτηση για έγκριση της καλλιέργειάς της κατατέθηκε το 1996.
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΓΚΡΙΣΗΣ: 2 Μαρτίου 2010
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: Σε αντίθεση με τη συμβατική πατάτα, που παράγει δύο τύπους αμύλου, την αμυλόζη και την αμυλοπηκτίνη, στην Amflora το γονίδιο που παράγει αμυλόζη έχει εξουδετερωθεί, με αποτέλεσμα να αποτελείται κατά 99% από αμυλοπηκτίνη (70% - 80% η συμβατική πατάτα αντίστοιχα).
ΧΡΗΣΕΙΣ: Στη βιομηχανία (για την παραγωγή κόλλας, βερνικιών, δομικών υλικών). Επίσης, για παρασκευή ζωοτροφών και λιπασμάτων.
ΚΙΝΔΥΝΟΙ: Περιέχει γονίδιο ανθεκτικότητας σε δύο αντιβιοτικά, την καναμυκίνη και τη νεομυκίνη, που μπορεί να μεταφερθεί σε μικρόβια του εδάφους, επηρεάζοντας τα ζώα που διαβιούν στην περιοχή αλλά και το περιβάλλον. Οπως ισχύει με όλους τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, η Amflora ενδέχεται επίσης να επιμολύνει τις γειτονικές συμβατικές καλλιέργειες. Κατά τη συγκομιδή της πατάτας, μερικοί κόνδυλοι παραμένουν στο έδαφος. Αν έπειτα από 1 - 2 χρόνια ο αγρότης, αντί για μεταλλαγμένη, σπείρει συμβατική, δεν θα είναι δυνατόν να αποφευχθούν οι προσμείξεις.


ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΩΣ ΕΔΩ
Το ότι -δυστυχώς κάποιες φορές- ο επιμένων νικά φαίνεται πως ισχύει στην περίπτωση της «καυτής» πατάτας Amflora. Η πρώτη κρούση για έγκριση της καλλιέργειάς της έγινε το 1996 από τη σουηδική εταιρεία Amylogene, η οποία στη συνέχεια παρέδωσε τα σκήπτρα στη γερμανική BASF. Το 2003, η BASF καταθέτει εκ νέου αίτηση για την αδειοδότηση της μεταλλαγμένης πατάτας στη Σουηδία, αποσπώντας τον Απρίλιο του 2004 τη θετική γνωμοδότηση της Σουηδικής Επιτροπής Ανταγωνισμού. Οι αντίστοιχες επιτροπές άλλων κρατών-μελών εκφράζουν επιφυλάξεις. Στο μεταξύ, το θέμα πηγαινοέρχεται στις Βρυξέλλες, με τα κράτη-μέλη να μην μπορούν να συμφωνήσουν.
Το Φεβρουάριο του 2008, το Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας της Ε.Ε. αδυνατεί να αποφανθεί επί της πρότασης έγκρισης της καλλιέργειας της Amflora, που είχε υποβάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και το θέμα επιστρέφει στην Κομισιόν. Το καλοκαίρι του 2009, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), που συνήθως υποστηρίζει τα μεταλλαγμένα, γνωμοδοτεί μεν υπέρ της πατάτας της BASF, όμως κατόπιν πρωτοφανών διαφωνιών, σημειώνοντας ότι «δεν είναι πιθανό» η ανθεκτικότητά της σε αντιβιοτικά να αποτελεί κίνδυνο για την υγεία των πολιτών και για το περιβάλλον. Δεν είναι δηλαδή και απίθανο.
Παρ' όλα αυτά, δεν περνά λίγος καιρός από την ανάληψη καθηκόντων της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις αρχές του χρόνου και ο Ζοζέ Μπαρόζο, διά στόματος του Μαλτέζου επιτρόπου Τζον Ντάλι, επαναφέρει το θέμα. Επικαλούμενος τη θετική γνωμοδότηση της EFSA, ο Ντάλι «πιάνει» τα μέλη της Κομισιόν στον ύπνο, καθώς, αντί να ακολουθήσει τη συνήθη και προβλεπόμενη διαδικασία διαβούλευσης με το Κολέγιο των Επιτρόπων, ζητά απλώς τα γραπτά τους σχόλια μέσα σε λίγες ημέρες. Οχι βέβαια πως αυτό αποτελεί άλλοθι ούτε είναι λόγος λήψης μιας τόσο σημαντικής απόφασης. Πρόκειται μάλιστα για την πρώτη καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών που επιτρέπεται στην Ε.Ε. μετά το 1998, και μάλιστα με αυτό τον... ύπουλο τρόπο. «Καμία διαδικασία, όσο σκοτεινή ή γραφειοκρατική και αν είναι, δεν δικαιολογεί μια τέτοια έγκριση, δεδομένης της αντίστασης των Ευρωπαίων καταναλωτών στα μεταλλαγμένα», παρατηρεί η κ. Δανάλη. «Αποστολή της επιτροπής είναι να προστατεύει το περιβάλλον και την υγεία των πολιτών και όχι να προωθεί αμφιβόλου τεχνολογίας καλλιέργειες και προϊόντα».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου