Μαυροπετρίτες: Ακολουθώντας τα ίχνη τους με GPS

Ανάμεσα σε 12.000 ζευγάρια μαυροπετριτών που φωλιάζουν στην Ελλάδα, τέσσερα γεράκια σήκωσαν στα φτερά τους δορυφορικούς πομπούς, που βοηθούν τους ερευνητές να αποκρυπτογραφήσουν το μεγάλο μεταναστευτικό ταξίδι τους

Οι πειρατές της Μεσογείου

«Η Ελλάδα φιλοξενεί περίπου το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού Μαυροπετρίτη», μας εξηγεί η κ. Ρούλα Τρίγκου, συντονίστρια Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης Δράσεων Διατήρησης της ΕΟΕ και νονά των τεσσάρων, που έχουν ονόματα ανέμων λόγω της ταχύτητάς τους. Από την πλευρά του, ο κ. Jakob Fric, συντονιστής Δράσεων, επισημαίνει πως «παρότι οι μαυροπετρίτες είναι από τα καλύτερα μελετημένα πουλιά στην Ελλάδα, οι μεταναστευτικές διαδρομές και οι περιοχές διαχείμασής τους στην Αφρική παραμένουν άγνωστες. Οπως φαίνεται και από το χάρτη, όπου καταγράψαμε τη διαδρομή τους, οι μαυροπετρίτες που επισκέπτονται την Ελλάδα ακολουθούν τη διαδρομή του Νείλου, δηλαδή κινούνται ανατολικότερα της Σαχάρας, πράξη που τους προφυλάσσει από τις αντίξοες συνθήκες διάσχισης της ερήμου». Από την πλευρά του, ο κ. Δημαλέξης εξηγεί ότι «το γεράκι αυτό είναι το μοναδικό είδος στην Ευρασία που έχει μεταθέσει την αναπαραγωγική του περίοδο τόσο αργά μέσα στο έτος, από τα τέλη Ιουλίου και μετά, ώστε η ανατροφή των νεοσσών του να συμπίπτει με το φθινοπωρινό πέρασμα των εκατομμυρίων μεταναστευτικών μικρόπουλων -που αποτελούν την κύρια τροφή του- πάνω από τις νησίδες της Μεσογείου, όπου φωλιάζει». Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, αποτελεί έναν από τους πιο ευαίσθητους δείκτες για τη μελέτη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη ζωή των πουλιών. Και όπως επισημαίνει: «Ενα από τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν τα μεταναστευτικά είδη πουλιών τα επόμενα χρόνια είναι η επέκταση της αφιλόξενης ζώνης της ερήμου Σαχάρας, που θα αυξήσει τους κινδύνους και τις δυσκολίες στα είδη που προσπαθούν να τη διασχίσουν».

Διαφορετικό σχέδιο πτήσης

Τελικά, ποια διαδρομή ακολούθησε η παρέα των τεσσάρων; Τα ανήλικα πουλιά δεν έφτασαν κατευθείαν στον προορισμό τους, όπως τα ενήλικα που πήγαν κατευθείαν στη Μαδαγασκάρη, αλλά παρέμειναν για κάποιο διάστημα στην κεντρική Αφρική και μετά ξεκίνησαν πάλι για τη νοτιοανατολική Αφρική και τη Μαδαγασκάρη. Σύμφωνα με τα λεγόμενα της κ. Τρίγκου, το πιο αργοπορημένο από τα μικρά ήταν ο Νότος. Και αυτό γιατί έφυγε πιο αργά από τον Ζέφυρο (από την περιοχή όπου παρέμειναν στην κεντρική Αφρική), αλλά και όταν πέταξε νοτιοδυτικά, προσπαθώντας να περάσει το κανάλι της Μοζαμβίκης, αντίκρισε για πρώτη φορά τη θάλασσα και φοβήθηκε. Ετσι, ξαναγύρισε προς τα πίσω και πέρασε στο νησί έπειτα από μερικές ημέρες. «Το κομμάτι αυτό των 500 χιλιομέτρων είναι ενεργειακά απαιτητικό», μας εξηγεί η κ. Χριστίνα Κασσάρα, υποψήφια διδάκτωρ του τμήματος Βιολογίας Πανεπιστημίου Πατρών, που συμμετέχει στην ομάδα τοποθέτησης πομπών. «Μπορεί να περίμενε την επικράτηση πιο ευνοϊκών ούριων ανέμων». Η διαφοροποίηση στο σχέδιο πτήσης των ανήλικων σε σχέση με των ενηλίκων έχει να κάνει με την ηλικία. Τα μικρά έχουν διαφορετική «στρατηγική» και δυνάμεις. Κάνουν περισσότερους σταθμούς για να τραφούν, ενώ τα ενήλικα φτάνουν συντομότερα στον προορισμό τους για να αρχίσουν να μαζεύουν δυνάμεις, έτσι ώστε να μπουν στο παιχνίδι της νέας αναπαραγωγικής περιόδου (τέλη άνοιξης - καλοκαίρι), κάτι που τα μικρά δεν θα τολμήσουν παρά έπειτα από τρία χρόνια.

Κουραστικό και επικίνδυνο ταξίδι

Καθημερινά μετακινούνται στα υποαλπικά δάση της Μαδαγασκάρης, τρέφονται με έντομα (τζιτζίκια, ακρίδες, πεταλούδες, ιπτάμενα μυρμήγκια) που βρίσκονται σε αφθονία και δεν κουράζονται για να τα πιάσουν, και ανακτούν δυνάμεις. Γιατί, όσο και να μας φαίνεται απλό και μέσα στον κύκλο της ζωής τους, η μετανάστευση είναι απίστευτα κουραστικό και επικίνδυνο ταξίδι. Εμείς έχουμε συνηθίσει να στρέφουμε τα μάτια μας στον ουρανό και να θαυμάζουμε τα σμήνη που κατακλύζουν τον ουρανό, χωρίς στιγμή να περνάει από το μυαλό μας σε τι κινδύνους έχουν εκτεθεί για να κερδίσουν ουσιαστικά τη ζωή τους. Τις σκέψεις μου επιβεβαιώνει η κ. Τρίγκου: «Το ταξίδι τους συμπεριλαμβάνει τη διάσχιση της Μεσογείου και της ερήμου Σαχάρας, όπου ούτε τροφή ούτε τόπο για ξεκούραση μπορούν να βρουν. Σε κάθε μεταναστευτική περίοδο ένας τεράστιος αριθμός πουλιών χάνονται λόγω εξάντλησης, αντίξοων καιρικών συνθηκών ή λόγω αποπροσανατολισμού. Και όμως, είναι λιγότερες απώλειες από εκείνες που θα είχαν αν διαχείμαζαν στην Ευρώπη, ενώ αντισταθμίζονται από μια επιτυχημένη αναπαραγωγική περίοδο. Αντίθετα, τις μεγάλης κλίμακας μεταβολές του φυσικού χώρου που συντελούνται δεν μπορούν να τις αντιμετωπίσουν, αφού δεν έχουν αναπτύξει μηχανισμούς προσαρμογής, με αποτέλεσμα καταστροφικές συνέπειες. Χρόνο με το χρόνο το μεταναστευτικό ταξίδι επιμηκύνεται». Τι προσδοκούν όμως να κατακτήσουν οι ερευνητές από την επιτυχία του προγράμματος; «Με τη συλλογή επιπλέον δεδομένων θα κατανοήσουμε το μηχανισμό πλοήγησης που επιστρατεύουν κατά τη μετανάστευσή τους καθώς και τη διασπορά των ανήλικων και αναπαραγωγικά ανώριμων μαυροπετριτών την περίοδο της αναπαραγωγής», καταλήγει η κ. Κασσάρα.