Γνωριμία με ένα φυτό: Καιρός για φασολάκια - Phaseolus vulgaris

Tου ΗΛΙΑ ΚΑΝΤΑΡΟΥ  Το αγαπημένο λαχανικό των νοικοκυρών είναι τώρα στην εποχή του. Θεωρούνται το κατεξοχήν λαδερό φαγητό της άνοιξης και του καλοκαιριού, και όχι άδικα. Τα φρέσκα φασολάκια που κατακλύζουν αυτή την περίοδο τους πάγκους των λαϊκών αγορών, πέρα από γευστικό λαχανικό, είναι και πηγή πολύτιμων βιταμινών και ιχνοστοιχείων για τον ανθρώπινο οργανισμό. Από τα σημαντικότερα είδη της οικογένειας των ψυχανθών, το γνωστό μας «κοινό φασόλι» (Phaseolus vulgaris) είναι το είδος με τη μεγαλύτερη ίσως εξάπλωση στον κόσμο. Με καταγωγή από τις υποτροπικές και τροπικές ζώνες της Αμερικής και της Ασίας, εισήχθη στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα από τους Ισπανούς και τους Πορτογάλους εξερευνητές που επέστρεφαν από το ταξίδι τους στον Νέο Κόσμο. Σήμερα, από τα 150 διαφορετικά είδη του γένους Phaseolus καλλιεργούνται παγκοσμίως μόνο 7: το P. lunatus (Αμερική), το P. acutifolius (ΗΠΑ και Μεξικό), το P. multiflorus (τροπικές και υποτροπικές χώρες), το P. mungo (Ινδία, Κίνα και Ιαπωνία), το P. aconitifolius (Ινδία) και το P. angularis (Κίνα και Ιαπωνία). Φρέσκα και ξερά Τα φασόλια, ανάλογα με το στάδιο της συγκομιδής τους, διακρίνονται στα φρέσκα φασολάκια (εντάσσονται στην κατηγορία των λαχανικών), τα οποία καταναλώνονται μαζί με τους λοβούς τους, και στα ξερά (συγκαταλέγονται στα όσπρια), που συγκομίζονται σε πλήρη ωρίμαση και καταναλώνονται μόνο τα σπέρματα. Τελευταία, χάρη στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες με τις νέες, πρώιμες ποικιλίες και υβρίδια, τα βρίσκουμε στην αγορά σχεδόν όλο το χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, στη χώρα μας η καλλιεργήσιμη έκταση (υπαίθρια και θερμοκηπιακή) ξεπερνάει τα 100.000 στρέμματα, με τους αριθμούς όμως να ακολουθούν πτωτική τάση τελευταία λόγω των αθρόων εισαγωγών. Πάντως, όσοι Ελληνες παραγωγοί επιμένουν στην καλλιέργειά τους επιλέγουν συνήθως τα κίτρινα καναρινιά, τα άσπρα βουτυράτα, τα Καρατζόβας, τα άσπρα τσαουλιά, τα πολίτικα, τα μελιτζανιά αντριώτικα, τα σοκολατιά τσαουλιά κ.ά. Και για την αποφυγή παρεξηγήσεων, στους πάγκους των λαϊκών -βιολογικών και συμβατικών- «τσαουλιά» ονομάζονται τα φασολάκια με τους κυλινδρικούς λοβούς και «μπαρμπούνια» με τους πεπλατυσμένους. Ποικιλίες και υβρίδια Στο εμπόριο κυκλοφορούν πια εκατοντάδες ποικιλίες και υβρίδια του «κοινού φασολιού», οι οποίες, ανάλογα με τη μορφολογία και την ανάπτυξη του φυτού, χωρίζονται σε τρεις ομάδες: την ομάδα με τις νάνες ποικιλίες (ύψος φυτού έως 40 εκ.), με τις ημιαναρριχώμενες (ύψος έως 1,20 μ.) και με τις αναρριχώμενες ποικιλίες (ύψος άνω των 2 μ.). Για πρώιμες παραγωγές χρησιμοποιούνται κυρίως οι νάνες ποικιλίες, ενώ για κανονικές και όψιμες ή για παραγωγή ξερών φασολιών χρησιμοποιούνται κυρίως οι ημιαναρριχώμενες και οι αναρριχώμενες. Ωστόσο, λόγω του ότι η καλλιέργεια του κοινού φασολιού είναι αρκετά ευαίσθητη σε αρρώστιες και εχθρούς και απαιτεί πολλούς ψεκασμούς, θεωρείται αρκετά επιβαρυμένη. Ως εκ τούτου, πρέπει να τα πλένουμε πολύ καλά πριν τα μαγειρέψουμε. Αυτό που οφείλουμε πάντοτε να έχουμε στο νου μας είναι να είναι φρεσκοκομμένα και να έχουν συλλεχθεί στο σωστό στάδιο ανάπτυξης, για να είναι τρυφερά. Επίσης, να μην έχουν ίνες και σημάδια στην εξωτερική τους επιφάνεια καθώς και να διατηρούν τμήμα από το κοτσάνι τους. Τα φρέσκα φασολάκια διατηρούνται στο οικιακό ψυγείο το πολύ για 7 - 10 ημέρες και αφού τυλιχθούν πρώτα σε χαρτί και τοποθετηθούν σε πλαστική σακούλα. Για μεγαλύτερους χρόνους συντήρησης μπορούν να «ζεματιστούν» και να καταψυχθούν. Στην αγορά κυκλοφορούν αρκετές εμπορικές φίρμες κατεψυγμένων, όλων των τύπων και ποιοτήτων, συμβατικής αλλά και βιολογικής παραγωγής, τα οποία οι καταναλωτές δείχνουν να εμπιστεύονται. Στο γεγονός αυτό συνηγορεί και το εύρημα επιστημονικών μελετών ότι τα κατεψυγμένα προϊόντα, όπως τα φασολάκια, είναι εξίσου καλά ή ελαφρώς λιγότερο θρεπτικά από ό,τι τα φρέσκα. Νόστιμα και θρεπτικά Τα φρέσκα φασολάκια αποτελούν πλούσια πηγή βιταμίνης Κ, η οποία συμμετέχει στη διατήρηση της υγείας των οστών. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι 1 φλιτζάνι από μαγειρεμένα πράσινα φασολάκια παρέχει περίπου το 17% των ημερήσιων αναγκών σε βιταμίνη Κ, 16% - 20% σε διαιτητικές ίνες, 16% σε μαγγάνιο, 13% σε βιταμίνη C, 10% σε φυλλικό οξύ, 10% σε σίδηρο για τους άντρες και 4,5% για τις γυναίκες, 9% σε βιταμίνη Β2 (ριβοφλαβίνη), 7,5% σε βιταμίνη Β1 (θειαμίνη), 6% σε μαγνήσιο και ασβέστιο και 4% - 5% σε φωσφόρο, στις βιταμίνες Β3 (νιασίνη), Β6 (πυριδοξίνη), Α και σε κάλιο.